سوره كوثر كه در شأن و منزلت حضرت زهرا(سلام الله علیها)

نازل شده، داراى ویژگى ژرف و شگرفى است،

به گونه‏اى كه تمام کلمات کلیدی آن:یعنی

« أعطینا»،«كوثر»، «فصلّ»، «انحر»،

«شانى‏ء» و «أبتر»، فقط یك بار

در كل قرآن به كار رفته‏اند...

1. سوره كوثر كه در شأن و منزلت حضرت زهرا(سلام الله علیها) نازل شده، داراى ویژگى ژرف و شگرفى است، به گونه‏اى كه تمام كلمات كلیدى آن؛ یعنى «أعطینا»، «كوثر»، «فصلّ»، «انحر»، «شانى‏ء» و «أبتر»، فقط یك بار در كل قرآن به كار رفته‏اند.

2. در زبان عربى هنگامى كه گفته می شود: «قامَ لَها»، یعنى این مرد به احترام آن زن از جاى خود برخاست؛ ولى هنگامى كه گفته می شود: «قامَ اِلَیها»، یعنى این مرد به احترام آن زن از جاى خود برخاست و به جهت احترام ویژه‏اى كه براى آن زن قائل بود، چند قدمى نیز به طرف او حركت كرد. در بحار الانوار گفته شده است كه هرگاه حضرت زهرا(سلام الله علیها) نزد پیامبر خدا(صلی الله علیه و آله) می آمدند «قامَ اِلَیها»، (1) یعنى پیامبر(صلی الله علیه و آله) نه فقط به احترام حضرت زهرا(سلام الله علیها) از جاى خود برمی خاستند؛ بلكه به جهت احترام ویژه‏اى كه براى حضرت زهرا(سلام الله علیها) قایل بودند، چند قدمى نیز به طرف او حركت می كردند و سپس حضرت زهرا(سلام الله علیها) را در جاى خود می نشاندند.

3. گاهى حضرت امیرمۆمنان على(علیه السلام) براى تبیین سخنان خود به دیگران، به گفتار و رفتار حضرت فاطمه زهرا(سلام الله علیها) استناد و استشهاد می كردند. شاید این كار حضرت بدین سبب بوده است كه به مخاطبان خود بگویند: دختر رسول خدا(صلی الله علیه و آله) كه در دامان وحى پرورش یافته‏اند نیز این سخن را گفته و این كار را كرده‏اند.

4. هرگاه امام باقر(علیه السلام) دچار تب می شدند، از پارچه‏اى كه با آب سرد مرطوب شده بود استفاده می كردند و براى شفاى خویش به مادرشان حضرت فاطمه زهرا(سلام الله علیها) توسل می جستند و با صداى بلند می گفتند: «یا فاطمة بنت محمّد!».

5. امام صادق(علیه السلام) به شخصى كه نام دخترش را فاطمه گذاشته بود، فرمودند: حالا كه نام او را فاطمه گذاشته‏اى، مبادا كه دشنامش دهى یا نفرینش كنى و یا كتكش بزنى!.

البته این سخن بدین معنى نیست كه كارهاى ناپسند مذكور را نسبت به دختران دیگر روا بدانیم؛ بلكه نشان دهندهء احترام ویژه براى دخترانى است كه نامشان همسانِ نام حضرت فاطمه(سلام الله علیها) است.

6. هنگامى كه امام جواد(علیه السلام) همسرى براى خویش برگُزیدند، مَهر حضرت زهرا(سلام الله علیها) را مَهر همسرشان قرار دادند. شایان توجه است كه مَهر حضرت زهرا(سلام الله علیها) پانصد درهم نقره و حدوداً معادل یك كیلو و دویست و پنجاه گرم نقره است.

7. پس از رحلت حضرت رسول(صلی الله علیه و آله) نخستین شهید از خاندان رسالت، حضرت محسن(علیه السلام)، فرزند حضرت زهرا(سلام الله علیها) بود كه هنگام هجوم به خانه حضرت زهرا(سلام الله علیها) و بر اثر فشار در از سوى ظالمان و در شش ماهگى سِقط شد. شهید كردن حضرت محسن(علیه السلام) در حقیقت باعث به شهادت رسیدن 31 سادات جهان؛ یعنى سادات محسنى شد. توجه دادنى است كه انتخاب نام محسن از سوى شخص رسول خدا(صلی الله علیه و آله) و پیش از تولد حضرت محسن(علیه السلام) صورت پذیرفته است.

8. از فرزند محدّث قمى(ره) پرسیدند: چه چیز باعث شد كه مردم این همه از كتاب پدرتان «مفاتیحُ الجِنان» استقبال كنند و آن را در خانه خود داشته باشند؟ وى در پاسخ گفت: یكى اخلاص پدرم و دیگر اینكه ایشان ثواب همه این كتاب را به حضرت فاطمه زهرا(سلام الله علیها) هدیه كرده بود.

9. عالِم ربّانى و عارف صمدانى، مرحوم آیت اللّه‏ ملاعلى معصومى همدانى، فرموده بودند كه براى برآورده شدن حاجات و توسل به حضرت فاطمه زهرا(سلام الله علیها)، 530 بار بگویید: «اَللّهُمَّ صَلِّ عَلى فاطِمَةَ و أَبیها و بَعلِها و بَنیها بِعَدَدِ ما أَحاطَ بِهِ عِلمُكَ؛ خدایا! به تعداد آنچه دانش تو بر آن احاطه دارد، بر فاطمه و پدر و همسر و فرزندانش درود فرست.» یا 530 بار بگویید: «إِلهى بِحَقِّ فاطِمَةَ و أَبیها وبَعلِها وبَنیها والسِّرِّ الْمُسْتَودَعِ فیها؛ خداى من! به حق فاطمه و پدر و همسر و فرزندانش و آن راز به ودیعه نهاده شده در وجود او، [حاجاتم را برآورده كن].» شایان توجه است نام مبارك فاطمه كه حرف پایانى آن تاء گِرد عربى است، طبق حساب حروف اَبجَد با عدد 530 برابر است. همچنین طبق همین حساب، نام «زهراء» با عدد 214 و «یا زهراء» با عدد 225 برابر است.

10. شمارى از حدیث پژوهان عقیده دارند اینكه گفته می شود: عبارتِ «لَولاكَ لَما خَلَقتُ الأَفلاكَ و لَولا عَلِىٌّ لَما خَلَقْتُكَ ولَولا فاطِمَةُ لَما خَلَقْتُكُما؛ اگر تو نبودى، هستى را نمی آفریدم و اگر على(علیه السلام) نبود، تو را نمی آفریدم و اگر فاطمه(سلام الله علیها) نبود، تو و على(علیه السلام) را نمی آفریدم»، حدیث قدسى و از سوى خداوند بزرگ و خطاب به پیامبر اكرم(صلی الله علیه و آله) بوده، در كتابهاى معتبر حدیثى و جوامع مستند روایى دیده نشده است. از این رو، هم معنى و دلالت این حدیث را باید دوباره پژوهید و هم سند و مدرك آن را؛ به ویژه نباید این حدیث را به گونه‏اى معنى و تبیین كنیم كه از آن، برترى مقام و منزلت حضرت امیرمۆمنان على(علیه السلام) نسبت به پیامبر اكرم(صلی الله علیه و آله) و برترى مقام و منزلت حضرت زهرا(سلام الله علیها) نسبت به آن دو برداشت شود.

11. شنیده و یا خوانده‏ اید هنگامى كه حضرت زهرا(سلام الله علیها) را میان كفن گذاشته و فرزندانشان كنار ایشان بودند، ناگهان حضرت ناله‏اى كردند و دستان خود را از میان كفن بیرون آوردند و امام حسن و امام حسین(علیه السلام) را در آغوش گرفتند و.... گفتنى است مرحوم علامه مجلسى(ره) هنگام نقل این حدیث می فرمایند: این حدیث را در برخى از كتابهایى دیدم كه معتبر نیستند و نمی توان به آنها استناد كرد؛ ولى دوست داشتم كه این حدیث رابیان كنم. (2)

از این رو، همهء ما و به ویژه سخنوران و مداحان اهل بیت عصمت و طهارت(علیهم السلام)، در نقل و بیان این گونه احادیث، خصوصاً براى مخاطبانى كه پذیرش فرا عقلى و ماوراى طبیعى‏شان كم‌تر است، دقت و تحقیق بیش‌ترى كنیم و سپس با دلیلهاى معتبر علمى و استنادهاى صحیح حدیثى، به نقل و بیان آن بپردازیم؛ زیرا: «رُبَّ مَشهورٍ لاأَصلَ لَهُ؛ چه بسا چیزهاى مشهورى كه بى‏پایه و ریشه‏اند.»

12. یكى از القاب حضرت زهرا(سلام الله علیها) حانیه (با حرف حاء) است، نه هانیه (با حرف هاء). شایان توجه است كه حانیه به معناى زن دلسوز و مهربان (نسبت به همسر و فرزندان) و اما هانیه به معناى زن خدمتكار است. از این رو، هنگام نامگذارى دختران و گرفتن شناسنامه براى آنان، به تلفظ و املاى درست این كلمه توجه داشته باشیم.

13. میان برخى از مردم، معروف است صدقه دادن به فقیرهایى كه سید و از فرزندان حضرت زهرا(سلام الله علیها) هستند حرام است و بدین جهت نباید به آنها صدقه داد. گفتنى است كه صدقه بر دو نوع است: یكى صدقهء واجب، مانند زكات مال و زكات فطره و دیگرى صدقه مستحب، مانند كمك كردن و پول دادن به فقیران. آنچه از نظر شرعى و فقهى حرام است، فقط دادن زكات مال و زكات فطره از سوى افراد غیرسید به سید است. پس دادن زكات واجب از سوى سید به سید و نیز دادن صدقه مستحب از سوى غیرسید به سید اشكالى ندارد.

 پی نوشت:

1)بحار الانوار، ج 37، ص 71.

2) بحار الانوار، ج 43، ص 174.

بخش اخلاق و عرفان اسلامی تبیان

منبع: کتاب حضرت زهرا(سلام الله علیها) / معاونت تبلیغ و آموزشهای کاربردی حوزه علمیه قم/ چاپ اول-1390 .

 آعاز كار با نام پروردگار

ميان همه مردم جهان رسم است كه هر كار مهم و پرارزشى را به نام بزرگى از بزرگان آغاز مى كنند، و نخستين كلنگ هر مؤ سسه ارزنده اى را به نام كسى كه مورد علاقه آنها است بر زمين مى زنند، يعنى آن كار را با آن شخصيت مورد نظر از آغاز ارتباط مى دهند.
ولى آيا بهتر نيست كه براى پاينده بودن يك برنامه و جاويد ماندن يك تشكيلات ، آن را به موجود پايدار و جاويدانى ارتباط دهيم كه فنا در ذات او راه ندارد، چرا كه همه موجودات اين جهان به سوى كهنگى و زوال مى روند، تنها چيزى باقى مى ماند كه با آن ذات لايزال بستگى دارد.
اگر نامى از پيامبران و انبياء باقى است به علت پيوندشان با خدا و عدالت و حقيقت است كه كهنگى در آن راه ندارد، و اگر فى المثل اسمى از (حاتم ) بر سر زبانها است به خاطر همبستگيش با سخاوت است كه زوال ناپذير است .
از ميان تمام موجودات آنكه ازلى و ابدى است تنها ذات پاك خدا است و به همين دليل بايد همه چيز و هر كار را با نام او آغاز كرد و در سايه او قرار داد و از او استمداد نمود لذا در نخستين آيه قرآن مى گوئيم (بنام خداوند بخشنده بخشايشگر) (بسم الله الرحمن الرحيم ). اين كار نبايد تنها از نظر اسم و صورت باشد، بلكه بايد از نظر واقعيت و معنى با او پيوند داشته باشد چرا كه اين ارتباط آن را در مسير صحيح قرار مى دهد و از هر گونه انحراف باز مى دارد و به همين دليل چنين كارى حتما به پايان مى رسد و پر بركت است .
به همين دليل در حديث معروفى از پيامبر (صلى اللّه عليه و آله و سلم ) مى خوانيم : (كل امر ذى
بال لم يذكر فيه اسم الله فهو ابتر): (هر كار مهمى كه بدون نام خدا شروع شود بيفرجام است ).
امير مؤ منان على (عليه السلام ) پس از نقل اين حديث اضافه مى كند انسان هر كارى را مى خواهد انجام دهد بايد بسم الله بگويد يعنى با نام خدا اين عمل را شروع مى كنم ، و هر عملى كه با نام خدا شروع شود خجسته و مبارك است .
و نيز مى بينيم امام باقر (عليه السلام ) مى فرمايد: سزاوار است هنگامى كه كارى را شروع مى كنيم ، چه بزرگ باشد چه كوچك ، (بسم الله ) بگوئيم تا پر بركت و ميمون باشد).
كوتاه سخن اينكه پايدارى و بقاء عمل بسته به ارتباطى است كه با خدا دارد.
به همين مناسبت خداوند بزرگ در نخستين آيات كه به پيامبر وحى شد دستور مى دهد كه در آغاز شروع تبليغ اسلام اين وظيفه خطير را با نام خداشروع كند: (اقرء باسم ربك ).
و مى بينيم حضرت نوح (عليه السلام ) در آن طوفان سخت و عجيب هنگام سوار شدن بر كشتى و حركت روى امواج كوه پيكر آب كه هر لحظه با خطرات فراوانى روبرو بود براى رسيدن به سر منزل مقصود و پيروزى بر مشكلات به ياران خود دستور مى دهد كه در هنگام حركت و در موقع توقف كشتى (بسم الله ) بگويند (و قال اركبوا فيها بسم الله مجراها و مرسيها) (سوره هود آيه 41).
و آنها اين سفر پر مخاطره را سرانجام با موفقيت و پيروزى پشت سر گذاشتند و با سلامت و بركت از كشتى پياده شدند چنانكه قرآن مى گويد: (قيل يا نوح اهبط بسلام منا و بركات عليك و على امم ممن معك ) (سوره هود آيه 48).
و نيز سليمان در نامه اى كه به ملكه سبا مى نويسد سر آغاز آن را (بسم
الله ) قرار مى دهد (انه من سليمان و انه بسم الله الرحمن الرحيم ...) (سوره نحل آيه 30).
و باز روى همين اصل ، تمام سوره هاى قرآن با بسم الله آغاز مى شود تا هدف اصلى كه همان هدايت و سوق بشر به سعادت است از آغاز تا انجام با موفقيت و پيروزى و بدون شكست انجام شود.
تنها سوره توبه است كه (بسم الله ) در آغاز آن نمى بينيم چرا كه سوره توبه با اعلان جنگ به جنايتكاران مكه و پيمانشكنان آغاز شده ، و اعلام جنگ با توصيف خداوند به رحمان و رحيم سازگار نيست .
در اينجا توجه به يك نكته لازم است و آن اينكه ما در همه جا بسم الله مى گوئيم چرا نمى گوئيم (بسم الخالق ) يا (بسم الرازق ) و مانند آن ؟!
نكته اين است كه (الله ) چنانكه به زودى خواهيم گفت ، جامعترين نامهاى خدا است و همه صفات او را يكجا بازگو مى كند، اما نامهاى ديگر اشاره به بخشى از كمالات او است ، مانند خالقيت و رحمت او و مانند آن .
از آنچه گفتيم اين حقيقت نيز روشن شد كه گفتن (بسم الله ) در آغاز هر كار هم به معنى (استعانت جستن ) به نام خدا است ، و هم (شروع كردن به نام او) و اين دو يعنى (استعانت ) و (شروع ) كه مفسران بزرگ ما گاهى آن را از هم تفكيك كرده اند و هر كدام يكى از آن دو را در تقدير گرفته اند به يك ريشه باز مى گردد، خلاصه اين دو لازم و ملزوم يكديگرند يعنى هم با نام او شروع مى كنم و هم از ذات پاكش استمداد مى طلبم .
به هر حال هنگامى كه كارها را با تكيه بر قدرت خداوند آغاز مى كنيم خداوندى كه قدرتش مافوق همه قدرتها است ، سبب مى شود كه از نظر روانى نيرو و توان بيشترى در خود احساس كنيم ، مطمئن تر باشيم ، بيشتر كوشش ‍ كنيم ، از عظمت مشكلات نهراسيم و ماءيوس نشويم ، و ضمنا نيت و عملمان را پاكتر و خالصتر كنيم .
و اين است رمز ديگر پيروزى به هنگام شروع كارها به نام خدا.
گر چه هر قدر در تفسير اين آيه سخن بگوئيم كم گفته ايم چرا كه معروف است على (عليه السلام ) از سر شب تا به صبح براى (ابن عباس ) از تفسير (بسم الله ) سخن مى گفت ، صبح شد در حالى كه از تفسير (با) بسم الله فراتر نرفته بود) ولى با حديثى از همان حضرت اين بحث را همينجا پايان مى دهيم ، و در بحثهاى آينده مسائل ديگرى در اين رابطه خواهيم داشت .
(عبدالله بن يحيى ) كه از دوستان امير مؤ منان على (عليه السلام ) بود به خدمتش آمد و بدون گفتن بسم الله بر تختى كه در آنجا بود نشست ، ناگهان بدنش منحرف شد و بر زمين افتاد و سرش شكست ، على (عليه السلام ) دست بر سر او كشيد و زخم او التيام يافت بعد فرمود: آيا نمى دانى كه پيامبر از سوى خدا براى من حديث كرد كه هر كار بدون نام خدا شروع شود بى سرانجام خواهد بود، گفتم پدر و مادرم به فدايت باد مى دانم و بعد از اين ترك نمى گويم ، فرمود: در اين حال بهره مند و سعادتمند خواهى شد.
امام صادق (عليه السلام ) هنگام نقل اين حديث فرمود: بسيار مى شود كه بعضى از شيعيان ما بسم الله را در آغاز كارشان ترك مى گويند و خداوند آنها را با ناراحتى مواجه مى سازد تا بيدار شوند و ضمنا اين خطا از نامه اعمالشان شسته شود)

منبع: تفسير نمونه

  از اميرالمؤ منين معنى ايمان را پرسيدند، فرمود:    

شكيبايى را نيز چهار شعبه است : شوق و ترس و پارسايى و انتظار. پس ، هر كه در او شوق بهشت باشد، بايد كه از شهوات دورى جويد و هر كه از آتش دوزخ ترسد، بايد كه از محرمات اجتناب كند، و هر كه در دنيا پارسايى گزيند، تحمل مصيبتها بر وى آسان شود و هر كه در انتظار مرگ باشد، به كارهاى نيك شتاب كند.
و يقين را چهار شعبه است : بينايى هوشمندانه و دريافت از روى حكمت و پند گرفتن از چيزهاى عبرت آميز و رفتن به روش پيشينيان . هر كه از روى هوشمندى نگرد، حكمت بر وى آشكار شود و هر كه از حكمت بر وى آشكار شود، آموخته است كه چگونه از حوادث عبرت گيرد و هر كه عبرت گرفتن را آموزد، گويى با گذشتگان در گذشته ، زيسته است .
و عدالت را چهار شعبه است : فهمى كه به عمق چيزها رسد و علمى كه حقايق را دريابد و داورى كردنى نيكو و راسخ بودن در بردبارى . آنكه نيكو فهم كند به عمق دانايى رسد و هر كه به عمق دانايى رسد، از آبشخور احكام دين سيراب بيرون آيد و هر كه بردبارى را شعار خود سازد، در كارها تقصير ننمايد و در ميان مردم ، ستوده زيست كند.
جهاد را نيز چهار شعبه است : امر به معروف و نهى از منكر و پيكار در راه دين و دشمنى با فاسقان . پس ، هر كه امر به معروف كند، مؤ منان را پشتيبانى نيكوست و هر كه نهى از منكر نمايد، بينى منافقان را بر خاك ماليده و هر كه در راه خدا پيكار كند، آنچه را بر عهده داشته به جاى آورده و هر كه با فاسقان دشمنى كند و براى خدا خشمگين شود، خدا را در روز جزا خشنود ساخته است .
كفر را چهار پايه است : كنجكاوى بيهوده و خصومت كردن و انحراف از حق و دشمنى ورزيدن . كسى كه در كارها بيهوده كنجكاوى كند، به حق نرسد. هر كه به سبب نادانى به خصومت پردازد، همواره ديده اش از ديدن حق نابينا باشد و هر كه از حق منحرف گردد، نيكى را بدى انگارد و بدى را نيكى پندارد و به باده گمراهى مست شود و هر كه دشمنى ورزد، راههايش ناهموار و پر وحشت گردد و كارش دشوار شود و راه بيرون شدن بر او بسته ماند.
شك را نيز چهار شعبه است : جدال بيهوده و هول و هراس و دودلى و تسليم . هر كه جدال را عادت خود سازد شبش به روز بدل نگردد و هر كه از كارهايى كه در پيش دارد بترسد، واپس ماند و به مقصود نرسد و هر كه به ترديد و دودلى گرفتار آيد، پس سپر سمهاى شياطين شود و هر كه به تباهى دنيا و آخرت تن در دهد، هم در دنيا هلاك شود و هم در آخرت .

منبع نهج البلاغه

مطالب مرتبط:

• زكات گرفتن علي (ع)
• سخناني از حضرت علي (ع)
• نامه حضرت علي (ع) به مالك اشتر