ایجاد بخش و تعیین مرکز

با تصویب ایجاد بخش سرولایت در سال 1323توسط هیئت دولت وقت ، بخش سرولایت با چهار دهستان با نام های دهستان ماروسک ، دهستان بار معدن ، دهستان اربقایی (اربقاین) و دهستان سرولایت تشکیل شد.این بخش بزرگ حدود یک سوم مساحت شهرستان نیشابور را در بر می گرفت.

دهستان ماروسک که در شرق و جنوب شرقی بخش قرار داشت ، روستای بار بزرگترین آبادی به شمار می آمد و روستاهای خانلق و ماروسک از دیگر آبادی های مهم بودند.این دهستان از سمت شمال با شهرستان های قوچان (بخش مرکزی )و مشهد(بخش چناران) مرز مشترک کوهستانی (کوه های بینالود) داشت. از شرق به بخش مرکزی نیشابور و جنوب به بخش تحت جلگه نیشابور منتهی می گردید. در غرب آن هم دهستان های سرولایت و بار معدن قرار داشتند.

دهستان بار معدن ، که در جنوب بخش قرار داشت ، روستای برزنون بزرگترین آبادی و روستای سرچاه از آبادی های مهم بود. در شرق آن دهستان ماروسک و در شمال دهستان سرولایت ، در غرب دهستان اربقاین و در جنوب بخش تحت جلگه نیشابور قرار داشتند.

دهستان اربقایی (اربقاین)،که در جنوب غربی بخش واقع شده بود ، روستای مشکان بزرگترین آبادی و روستای مرزان از آبادی های بزرگ بود.در شمال آن بخش بام وصفی آباد اسفراین (که البته آن زمان تابع سبزوار بود) قرار داشت. در غرب آن بخش مرکزی سبزوار و در جنوب بخش تحت جلگه نیشابور و در شرق ، دهستان بار معدن و در شمال شرقی دهستان سرولایت قرار داشت.

دهستان سرولایت که بزرگترین دهستان در بین چهار دهستان تشکیل دهنده بخش بود و در شمال آن قرار گرفته بود ، اگر چه آبادی پرجمعیت و بزرگ مانند سه دهستان دیگر نبود ، اما روستا های چکنه و ینگجه و عبدالله گیو از مهمترین آبادی ها بودند. دهستان سرولایت از شمال و شرق به شهرستان قوچان منتهی می شد. از غرب به بخش بام و صفی آباد اسفراین و از جنوب با دهستان های سه گانه (ماروسک – بارمعدن – اربقاین) همسایه بود.

برای تعیین مرکز بخش ، دهستان سرولایت در نظر گرفته شد.این دهستان بزرگترین دهستان بخش سرولایت بود . دهستان سرولایت دورترین دهستان از مرکز شهرستان نیشابور بود و قرابت های فرهنگی آن با شهرستان نیشابور کمتر از سه دهستان دیگر می باشد. منظور نگارنده از این قرابت ها بیشتر در زمینه زبانی می باشد.(بیشتر اهالی دهستان سرولایت ترک زبان و گروه های کوچکی هم کرد و فارس هستند.

روستای چکنه سفلی مرکز بخش سرولایت تعیین گردید.این روستا در نزدیکی مرز های شمالی بخش قرار داشت و شاید یکی از اشتباهات تقسیمات کشوری در منطقه سرولایت تعیین یکی از بدترین نقاط منطقه برای مرکزیت بود.این روستا در 45 کیلومتری شهر قوچان و 90 کیلومتری شهر نیشابور قرار داشت.فاصله چکنه از مشهد و از طریق جاده مشهد چناران به سه راهی سرولایت (دوغایی ) نیز حدود 115 کیلومتر است.

بعلاوه بیشترین دریافت خدمات شهری آن توسط شهر قوچان و با سفرهای روزانه اهالی به شهر قوچان تامین می گردد.بعلاوه این نقطه هیچ گونه مرکزیت جغرافیایی برای ارایه خدمات اداری و اقتصادی و زمینه های دیگر نداشت.

چکنه با آنکه بدترین موقعیت برای مرکز بخش را داشت اما با اعمال نفوذ سران طوایف محلی در دولت وقت و مسوولین محلی در مشهد و نیشابور در سال های 1322 و 1321 برای مرکزیت بخش در نظر گرفته شد.

نکنه جالب اینکه برای تعیین مرکز دهستان سرولایت ، روستای عبدالله گیو در نظر گرفته شد که این خود نشان از مرکزیت بهتر عبدالله گیو برای دهستان سرولایت بود. سرولایت از جمله معدود بخش های کشور است که مرکز بخش ، مرکز دهستان نیست. در حالی که تقریبا در تمام مناطق کشور مرکز بخش ، همزمان نقش مرکز دهستان را هم بر عهده دارد.حتی در سال های اخیر که اداره راه و ترابری در سرولایت به صورت مستقل ایجاد شد ، به جای مرکز بخش ، در روستای عبدالله گیو مسقر شد.

سرولایت گوشت قربانی برای مناطق همجوار(تیکه پاره شدن سرولایت)

اگر چه تا سال 1366 تغییری در تقسیمات سیاسی منطقه ایجاد نشد اما ، به دلیل دوری فاصله از مرکز شهرستان ، عدم توجه مسولین شهرستان نیشابور با توجه به گستردگی این شهرستان ، وجود بیش از 1000 آبادی دارای سکنه در این دوره زمانی ( بین سال های 1323 تا 1366) بیشترین ضربه در زمینه توسعه اقتصادی به سرولایت وارد شد.

حذف دهستان اربقایی

با تغییرات گسترده در تقسیمات کشوری سال 1366 دهستان اربقایی به طور کامل از بین رفت و دچار تغییرات عمده شد.

الف)برخی از روستا های این دهستان مانند جمبرجوق و رباطی شاهزاده از این دهستان و بخش سرولایت جدا شده و به دهستان طاغنکوه بخش تحت جلگه نیشابور ملحق شدند.

ب) روستا های بلقان آباد ، ترخاص و سوزنده هم با جدایی از سرولایت و اربقاین به دهستان سلطان آباد سبزوار ملحق شدند.

ج) دهستان جدیدی بن نام دره یام تشکیل شد که مرکز ان روستای مشکان تعیین گردید. در ایجاد این دهستان چند روستای باقی مانده از دهستان اربقایی سابق قرار داشتند. اما چون برای تشکیل دهستان حد نصاب جمعیتی را از دست داده بودند ، روستا های غرب دهستان سرولایت مانند: نشیب ،داراب ، یام ،کاهان ، دربند،اردنج ، بسک و ... که همگی در یک دره به نام یام قرار داشتند از دهستان سرولایت جدا و به دهستان تازه تاسیس دره یام ملحق شدند.

د) دهستان دره یام از شهرستان نیشابور و بخش سرولایت جدا شده و به شهرستان سبزوار ملحق شد. سبزواری ها که تازه توجه به شمال شرقی شهرستان خود را در این زمان شروع کرده بودند ، اقدام به تشکیل بخش جدیدی در شمال شرقی بخش مرکزی خود گرفتند.آنان بخش جدیدی خوشاب را به مرکزیت روستای سلطان آباد ایجاد کردند و چون برای تشکیل این بخش نیازجمعیت کافی داشتند با رایزنی های محلی و مذاکره با شورا های اسلامی و ریش سفیدان منطقه و قول توجه و رسیدگی مناسب به روستاهای محروم این قسمت از سرولایت ، آنان را برای جدایی از سرولایت نیشابور و الحاق به خوشاب سبزوار راضی نموده و این امر در مدت زمان کوتاهی با تایید هیأت دولت محقق شد و بخش خوشاب سبزوار با الحاق دهستان دره یام و پیوستن دهستان های سلطان آباد و طبس سبزوار شکل گرفت.

از بین رفتن دهستان بارمعدن

دومین قربانی در تقسیمات کشوری بخش سرولایت ، دهستان بار معدن بود.

الف) برخی روستاهای جنوب غرب این دهستان مانند فهنه ، گرماب ، مرزان و کوندر ، جازندر ، کلاته زینل و ... به دهستان طاغنکوه بخش تحت جلگه نیشابور پیوستند.

ب)بعضی روستا های جنوب غربی دهستان بار معدن مانند دهنو و ینگ هم به دهستان دره یام ملحق شده و بعدا همانگونه که در مورد یک اشاره شد به شهرستان سبزوار پیوستند.

ج) روستا های شرقی این دهستان مانند معدن بالا ، معدن پایین ،معدن فیروزه ، قلعه حسن و ... همراه با تعدادی از روستا های جنوبی دهستان ماروسک ، دهستان جدیدی به نام فیروزه تشکیل داده و مجموعا به بخش تحت جلگه نیشابور پیوستند.

د) باقیمانده روستاها در شمال این دهستان به دهستان تازه تاسیس بینالود که در حوزه بخش سرولایت تشکیل شده بود پیوستند ، مانند برزنون و امامزاده حسین اصغر سرچاه ، سید آّباد و ... .

و اینگونه دهستان بار معدن به طور کامل در تقسیمات سیاسی سرولایت از بین رفت.

حذف دهستان ماروسک

دهستان ماروسک که سال های سال دومین دهستان بزرگ سرولایت بود در تقسیمات سال 1366 از بین رفت.

الف)روستا های آباد و بزرگی مانند بار و خانلق همراه با چند روستای اطرافشان مانند اریه ، حصار نو و ... همراه با چند روستا از دهستان بارمعدن سابق تشکیل دهستان جدید فیروزه را داده و به بخش تحت جلگه نیشابور پیوستند.

ب) روستا های باقی مانده این دهستان که تعدادشان هم زیاد بود همراه با چند روستا از دهستان بار معدن سابق به دهستان جدید بینالود پیوستد. اگر چه در این دهستان جدید مثل گذشته روستای ماروسک مرکز دهستان در نظر گرفته شده بود اما پس از چندی در سال 1366 روستای کلاته محمد جان به عنوان مرکز دهستان بینالود تعیین گردید.

بالاخره با اجرای تقسیمات جدید کشوری بخش سرولایت با کوچک تر شدن ، شامل دو دهستان سرولایت و بینالود شد.

از سال 1366 تا 1381 تغییر عمده دیگری صورت نگرفت. تنها در سال 1374 روستاهای بش آغاج و گل ميم از دهستان سرولايت بخش سرولای منتزع و به دهستان دوغايي بخش مرکزی شهرستان قوچان ملحق شدند. با این الحاق مرز شهرستان قوچان به حاشیه چکنه سفلی رسید.

در سال 1381 دو تغییر عمده تقسیمات کشوری در بخش سرولایت به وجود آمد. ابتدا در خرداد 1381 روستای چکنه سفلی مرکز بخش با نام شهر چکنه به شهر ارتقا یافت. سپس در اسفند 1381 بیشتر روستا های شرق ، شمال و جنوب دهستان بینالود از بخش سرولایت جدا شده و به بخش تحت جلگه نیشابور پیوستند، وچند روستای باقی مانده در غرب این دهستان تبدیل به دهستان جدیدی به نام برزنون به مرکزیت روستای برزنون شدند.

این جدایی شرایط را برای ارتقای بخش تحت جلگه به شهرستان فراهم نمود. و از سال 1383 مردم این بخش که حالا با الحاق دهستان بینالود حدود 67 هزار نفر جمعیت داشتند پیگیر ارتقا شدند تا در سال 1386 این امر محقق شد و شهرستان فیروزه از ارتقای تحت جلگه به وجود آمد. با ارتقای تحت جلگه با توجه به شرایط تقسیمات کشوری دهستان بینالود نمی توانست در محدوه شهرستان فیروزه بماند و اجبارا از تحت جلگه جدا شده و به بخش مرکزی شهرستان نیشابور پیوستند.این چهار پنج سال ماندن در حوزه تحت جلگه فقط به ارتقای تحت جلگه و کوچک ترشدن سرولایت کمک کرد.

در حال حاضر بخش سرولایت دارای دو دهستان برزنون و سرولایت است. طبق آمار سال 1385 وضعیت جمعیتی این بخش به شرح جدول ذیل است.

نظرات شما عزیزان:

نام :

آدرس ایمیل:

وب سایت/بلاگ :

متن پیام:

نظر خصوصی

 کد را وارد نمایید:

 

 

 

عکس شما

آپلود عکس دلخواه: