1. منوط شدن ظهور به شرایط و تعلیق بر آنها واقعی است، به این معنا كه اگر شرایط مهیّا نباشد، مشروط كه همان ظهور است، در خارج تحقّق نخواهد یافت، بر خلاف منوط شدن ظهور به علامات و تعلیق بر آنها كه واقعی نیست، زیرا علامات، نسبت به ظهور جنبة كاشفیّت دارد و ظاهر شدن یک علامت به تنهایی به معنای وجوب واقع شدن ظهور نیست.

2. علامات، حوادثی پراكنده‌اند كه در طول عصر غیبت به صورت پراكنده، انجام خواهد گرفت، بر خلاف شرایط كه تا وقت ظهور به صورت متّصل و مستمر خواهد بود.

3. انسان نسبت به شرایط ظهور تكلیف دارد، بر خلاف علائم ظهور. در حقیقت علائم ظهور و روایاتی که در این خصوص از معصوم (علیهم اسلام) نقل شده برای شناخت مقطعی از زمان و برهه‌ای است که در آن قرار داریم و برای اهدافی است که در زیر آمده‌اند و تکلیفی بر ما واجب نمی‌سازند؛ در حالی که شرایط ظهور؛ یعنی شناخت امام و دعا برای فرج و صبر و آمادگی برای ظهور، همان انتظار حقیقی و از تکالیف مؤمنان در عصر غیبت است.

روایات زیادی در خصوص حوادث آخرالزّمان و عصر ظهور وجود دارد که در آن به ذکر وقایع و بیان مشخّصات شخصیّت‌های عصر ظهور پرداخته شده است. بخشی از این روایات مربوط به علائم آسمانی و زمینی و بلایا و حوادث ناخوشایندی است که در دوره‌ای قبل از ظهور رخ می‌دهد؛ نظیر جنگ و بیماری‌های اپیدمی و طاعون و دسته‌ای از این روایات به بیان اوضاع اجتماعی و سیاسی کشورهای مختلف اشاره دارد و دسته‌ای نیز شخصیّت‌های دوران قبل از ظهور و تا زمان ظهور را تبیین می‌کند

حال سئوال اینجاست که چرا روایات موجود دربارة ظهور، از قول ائمه(علیهم السلام) نقل شده است، فواید آن چیست و تکلیف ما در برابر آن چیست؟

با تأمّلی در روایات علائم ظهور و بررسی همه جانبة آن، پی به آثار و فواید نشر آنها در میان جامعه خواهیم برد. اینك به برخی از آنها اشاره خواهیم كرد:            

1. آگاهی امّت از پرچم‌ها و دعوت‌های ضلال و گمراه كننده؛

2. آگاهی و درک در مورد ظهور دعوت‌های حق و قیام‌هایی كه در آن، مردم را به حق دعوت می‌نمایند؛       

3. اخبار غیبی از آن جهت كه خرق عادت است از اهمّ دلایل نبوّت و امامت به شمار می‌آید و بنابراین نشر و تحقّق آنها سبب زیاد شدن یقین در قلوب مسلمانان خواهد شد؛          

4. از آن جهت كه كفّار برای پذیرش اسلام به دنبال دلیل و برهان و معجزه‌اند، این‌گونه اخبار بعد از تحقّق قطعی آنها حجّتی برای آنها خواهد بود؛   

5. بعد از تحقّق هر یك از علائم ظهور اطمینان مردم به اصل ظهور بیشتر خواهد شد؛     

6. تحقّق یكایك علائم ظهور، در خارج، منعكس كنندة عزم جدّی خداوند متعال در نصرت اسلام و مسلمانان بر كفّار در كلّ عالم است؛

7. مسلمانان را برای آماده شدن و زمینه‌سازی ظهور تحریك كرده و به آنها آمادگی روحی، سیاسی و جهادی برای شركت در حكومت آن حضرت را خواهد داد؛       

8. از آنجا كه انسان غریزه و میل به شنیدن اخبار غیبی دارد با طرح این گونه اخبار واقعی و اسلامی، جلوی انحرافات فكری از ناحیة كاهنان و منجّمان گرفته می‌شود؛      

9. بخش مهمّی از علائم ظهور از امور سیاسی اسلام به حساب می‌آید كه باید مسئولان ردة بالا در بررسی مسائل استراتژیك خود، به آنها توجّه نموده و برنامه‌های خود را در سطح كلان بر اساس آنها، پی‌ریزی كنند؛        

10. بحث از علائم ظهور، موضوعی نیست كه اختصاص به شیعه یا مسلمانان داشته باشد؛ بلكه در هر دین و آیین، كم و بیش به علائم ظهور منجی بشریّت به هر اسم و نامی پرداخته شده است .

هالسیل، نویسندة آلمانی در كتاب خود «خبر و سیاست» می‌گوید:   

ما مسیحیان ایمان داریم كه تاریخ بشریّت در آینده‌ای نه چندان دور در معركه‌ای به نام هرمجدون به پایان خواهد رسید. معركه‌ای كه در آن مسیح(علیه السلام) بازگشته و بر تمام زنده‌ها و مردگان حكومت خواهد كرد.  

بنابراین روایاتی که دربارة علائم ظهور وارد شده‌اند، برای اطمینان و یقین قلبی مردم، نسبت به ظهور منجی و قائم بوده و برای شناخت بیشتر و تقویت ایمان اشخاص است و بنابراین نباید این روایات دست‌کاری و تفسیر به رأی شده و بر اساس آن به حدس و گمان دست زد یا استفادة سیاسی و جناحی از آن نمود . این روایات برای شناخت جریان حقّ و باطل است و تشخیص و تطبیق علائم در هنگام بروز آنها، ممکن است و بنابراین وجود روایات مبنی بر علائم ظهور برای تسمیّه و نام‌گذاری شخصیّت‌های موجود و تطبیق آن به طور حتمی و قطعی با شخصیّت‌های موجود نیست؛

زیرا این امر چنانچه با رعایت احتیاط و دقّت انجام نگیرد، موجب گمراه شدن افکار عمومی و فراموش شدن اصل روایت شده می‌گردد و چه بسا اگر این تطبیق‌ها به صورت دقیق، علمی و مستند انجام نگیرد، موجب ضررهای جبران ناپذیری به جبهة حق شده یا جبهة باطل را در هاله‌ای از جهل و ابهام افکار عمومی در مقابل اصل حقیقت روایات، مخفی نموده و موجب درک اشتباه مردم از جبهة حقّ و باطل گردد. بدیهی است تطبیق علائم و تفسیر روایات باید به دست متخصّصان این امر و اولیای امور انجام گیرد و از تکیه و اعتماد به تعبیر و تفسیر اشخاص عادی که بدون تخصّص و تجربة لازم در علم حدیث و علم رجال و سایر علوم لازم، دست به تفسیر این روایات می‌زنند، پرهیز نمود.

لازم به ذکر است تطبیق‌هایی که بر پایة مستندات علمی و تاریخی انجام می‌گردد و دارای خطّ سیر منطقی و روش‌های مقبول و منطقی تحقیق است، چنانچه با رعایت اصول صحیح بررسی علائم ظهور انجام شده باشد و درضمن تأکید بر عدم قطعی بودن آن صورت گیرد، در این زمینه می‌تواند مفید باشد و ذهن خواننده را برای درک روایات مرتبط با آن آماده سازد.

 

راه صحیح بررسی علائم ظهور چیست؟            

در مورد علائم ظهور سه مشكل اساسی وجود دارد كه باید هر كدام مورد بررسی دقیق قرار گیرد:    

1. اثبات علامت به دلیل معتبر؛         

2. خارج كردن علامت از قالب ابهام؛    

3. كشف قواعد یقین برای اثبات یا نفی تحقّق علامت در خارج؛        

برای اثبات صحّت روایات علائم ظهور و تمییز آنها از روایات جعلی، اعتماد بر افراد ثقه و مورد اطمینان به صدور روایات از معصوم(علیهم السلام) كافی است، زیرا روایات علائم ظهور برخی متواتر یا مستفیض یا صحیح و معتبرند و برخی دیگر گرچه ضعیف السّند هستند، ولی مؤیّدات و شواهدی بر صحّت آنها در روایات دیگر وجود دارد كه با سند صحیح وارد شده است .

با این اوصاف کشف، تطبیق و تسمیّة علائم ظهور، کاری دشوار است و نمی‌توان به طور حتمی و دقیق تا قبل از رخ دادن و ظاهر شدن این علائم آنها را مشخّص کرد و علّت اینکه ائمة معصومان(علیهم السلام) نیز از نام‌گذاری دقیق علائم شخصیّت‌های ظهور، خودداری نموده‌اند، به همین دلیل است

راه روشن شدن علائم ظهور به دو نوع امكان پذیر است:    

الف: اصول علمی، كه در مورد روایات فقهی نیز مورد استفاده واقع می‌گردد؛      

ب: مقدّمات علمی، كه مخصوص علائم ظهور است و مهم‌ترین آنها: تاریخ، جغرافیا، علم حساب و جمل و اصطلاحات مربوط به علائم ظهور هستند.    

برای كشف، اثبات یا نفی علامتی در خارج می‌توان قواعدی را بیان داشت تا با اعمال آنها به حقیقت امر پی برد:          

1. اوصاف آن علامت را به صورت دقیق در نظر گرفته و بر خارج تطبیق نمود؛  

2. با دلیل ثابت شود كه آن علامت در زمان سابق، در خارج تحقّق نیافته است؛

3. احتمال تحقّق آن را در زمان آینده، نفی كند.

 

با این اوصاف کشف، تطبیق و تسمیّة علائم ظهور، کاری دشوار است و نمی‌توان به طور حتمی و دقیق تا قبل از رخ دادن و ظاهر شدن این علائم آنها را مشخّص کرد و علّت اینکه ائمة معصومان(علیهم السلام) نیز از نام‌گذاری دقیق علائم شخصیّت‌های ظهور، خودداری نموده‌اند، به همین دلیل است؛ زیرا هر یک از این علائم ممکن است بارها در طول قرن‌های گذشته اتّفاق افتاده؛ در حالی که شروط لازم برای ظهور که همان آمادگی مردم است، محقّق نشده باشد و بنابراین ظاهر شدن یک علامت و تشخیص و تطبیق آن نیز نمی‌تواند دلیل بر وقوع ظهور یا ادّعای بسیار نزدیک بودن ظهور باشد؛ زیرا برای تحقّق ظهور شرایط آن باید فراهم و مهیّا باشد. به طور مثال به قیام ابومسلم خراسانی و پرچم‌های سیاه و نیز قیام یمانی و حتّی کشته شدن شخصی به نام محمّد بن عبدالله، معروف به نفس زکیّه که در سال 145 ق. در قیامی خونین در زمان خلافت هارون عبّاسی قیام کرد و در مدینه به شهادت رسید، می‌توان اشاره کرد همچنین کسوف و خسوف‌های متعدّد که مطابق با روایات رخ داده؛ در حالی كه ظهور واقع نشده یا بسیاری از حوادث طبیعی نظیر ظهور دنباله‌دارهایی که یکی از علائم نزدیک بودن ظهور است یا جنگ‌های جهانی اوّل و دوم و شیوع قحطی و بیماری‌های فراگیر و مرگ میلیون‌ها نفر قبلاً نیز رخ داده، همچنین انطباق روز بیست و سوم ماه مبارک رمضان با روز جمعه یا عاشورا با روز شنبه نیز در طول تاریخ بارها اتّفاق افتاده است؛ در حالی كه ظهور همة این علائم منجر به ظهور امام مهدی(عج) نشده است.       

ادامه دارد...

 

 منبع: ماهنامه موعود شماره 117 - سارا مؤمنی

..

استان خراسان رضوی با مساحتي بالغ بر 127432 كيلومتر مربع از شمال به جمهوری تركمنستان، از شمال غربی به استان خراسان شمالی، از شرق به كشور افغانستان، از جنوب به استان سيستان و بلوچستان، و از غرب و شمال غرب، به استان يزد، اصفهان، سمنان و گلستان محدود مي‌باشد. بر اساس آخرين تقسيمات كشوری اين استان به مركزيت مشهد داراي 19 شهرستان، 64 نقطه شهری، 62 بخش و 158 دهستان و 3767 آبادي داراي سكنه مي‌باشد.
	شهر مشهد تا قبل از سال 202 هجري قمري هيچگاه كسي فكر نمي‌كرد كه قرار است شهري به نام مشهد بوجود آيد اما در اين سال و پس از شهادت و دفن حضرت امام رضا (ع) در محلي از توابع توس به نام سناباد كه به همين مناسبت نيز آنجا را مشهد رضا (محل شهادت) ناميدند، هسته اصلي شهر مشهد كنوني پديد آمد. سلطان محمود غزنوی بقعه ای بر روی این مرقد بنا كرد. در قرن هفتم هجري كه شهر توس به دست مغولان ويران گرديد، جمعيت آن سامان رو به سوی مشهد آوردند و به تدريج بر وسعت و آبادانی اين شهر افزودند. شهر مشهد كه در آغاز بقعه ای در آبادی سناباد  نوقان بود، به تدريج توسعه يافت. ناحيه توس ابتدا مسكن اقوام غير آريايي بوده است.

 پایگاه الکترونیکی اداره کل میراث استان خراسان رضوی

واژه خراسان گويا بازمانده گونه کهن واژه «خاور» و متشکل از دو جز «خور» به معنای خورشيد و « آسان» به معنی آمدن است يعنی جايی که خورشيد از آن بر می آيد. پسوند رضوی آن به سبب وجود بارگاه مقدس حضرت رضا(ع) در اين استان، به اين منطقه داده شده است. خراسان جزو ساتراپی پهناور پرثوه بوده است. اين ايالت پهناور، که سرانجام قرارگاه و کشور نيرومند اشکانيان شد، درآغاز تاريخ ايران باستان، مادها را به سوی خود کشانيد.

شاه اسماعيل صفوی پس از گشودن مشهد، به دنبال ازبکان تاخت و در سال 916 هـ.ق، قلعه مرو را گشود و شيبک خان ازبک در روستای محمودآباد، در نزديکی مرو کشته شد. بدين ترتِب سراسرخاک خراسان تا کرانه آمويه به دست صفويان افتاد و مذهب شيعه امامی، کيش رسمی مردم اين منطقه شد.

 

آقا نجفی قوچانی، حکیم و ادیب قوچانی (1295-1363)	ابن بکران، جغرافیدان فاضل توسی (قرن ششم و هفتم)
ابن ابی الصادق نیشابوری، ملقب به بقراط الثانی طبیب قرن پنجم و استاد اسماعیل جرجانی (470)	ابن یمین فریومدی، متولد فریومد از توابع بیهق، شاعر شیعی مذهب (769 هـ-ق)
ابواسحاق اسفراینی، فقیه شافعی و متکلم اشعری (337-418)	عبدالسلام بن صالح هروی خراسانی، معروف به خواجه اباصلت، محدث امامی و خادم حضرت رضا (ع) (236 هـ.ق)
ابوالقاسم بلخی، متکلم مشهور معتزله (319)	ابوالقاسم حکیم سمرقندی، حکیم و عالم حنفی (اواخر سده 3)
ابوالموید بلخی، شاعر و نویسنده اولین ناظم یوسف و زلیخا (قرن 4)	ابوبکر سورآبادی نیشابوری، از مفسران بزرگ و معاصر با الب ارسلان تفسیر سورآبادی از آثار اوست (494)
ابوسعید ابی الخیر، شاعر، محدث و عارف بزرگ که در میهنه متولد شد (357-440)	ابوشکور بلخی، از شعرای بزرگ عصر سامانی (330)
ابوعبید جوزجانی، یکی از شاگردان ابن سینا استاد در ریاضی، عرفان، فلسفه و موسیقی (نیمه اول سده پنجم)	ابومسلم خراسانی، که نام اصلی وی بهزادان بوده است. رئیس سیاه جامگان خراسان که طومار بنی امیه را در هم پیچید و بدست منصور دومین خلیفه عباسی کشته شد. (100- 137)
ابومنصور محمدبن عبدالرزاق، حاکم توس و بانی گردآوری شاهنامه ی ابومنصوری (350)	ابومنصور موفق هروی، پزشک و داروشناس (سده 4 و 5)
ابونصر مشکان، ملقب به شیخ عمید، ادیب، دیوان سالار و مشاور محمود غزنوی در نیشابور می زیست (431 هـ.ق)	اثیرالدین اخسیکتی، از شعرای پارسی گوی عراق عجم دارای دیوان اشعار (577 )
شیخ الاسلام احمد جامی، معروف به «ژنده پیل» از مشایخ ایران در عصر سلاجقه (441- 536)	ادیب صابر ترمذی، شاعر معروف عصر سلاجقه (547)
ادیب نیشابوری، (ادیب اول) از فضلا و شعرای معاصر که در نیشابور ولادت یافت (1281- 1344 هـ.ق)	ادیب نیشابوری، (ادیب ثانی) شاعر و مدرس مذهبی (1315- 1396 هـ.ق)
ادیب هروی، شاعر پارسی و تازی گوی مشهدی (1263- 1302)	اسدی توسی، شاعر و حماسه سرای ایرانی در قرن پنجم هجری و معاصر با فردوسی (465)
خواجه عبداللّه انصاری، معروف به پیر هرات، محدث، فقیه، شاعر و عارف ایرانی و از مشایخ بزرگ قرن 5 هجری بود در تصوف از ابوالحسن خرق محمد کاظم آخوند خراسانی عالم امامی و محقق برجسته مشهدی (1255- 1329). آخوند خراسانی به علت نوآوریهایش در علم اصول شهرت عظیمی کسب کرد. گروه کثیری از علما و مراجع بعدی از مکتب درس او بهره مند بودند.  آثار :  1) کفایه الاصول در اصول فقه    2) الاجتهاد و التقلید  3) حاشیه بر اسفار ملا صدرا    4)  حاشیه بر رسائل شیخ مرتضی انصاری شیخ الرئیس ابوعلی سینا متولد افشنه در بخارا عالم در منطق، هندسه، نجوم، طب و علوم طبیعی و مابعد الطبیعه، موسیقی، ریاضی و فلسفه. از تألیفات وی می توان به شفا، قانون، اشارات، دانشنامه علایی و کتاب النجاه اشاره کرد. (370- 428)   جابربن حیان  او که حیان بن عبداللّه کوفی توسی نام داشت در فلسفه کیمیاگری ریاضی، هیئت و نجوم استاد بود و در قرن دوم و سوم هجری در توس بدنیا آمد از آثار او می توان به ارض الاحجار، اصول کیمیا، الجفر الاسود اشاره کرد. (120- 180 ه-) ابوریحان بیرونی ریاضیدان، جغرافیدان و فیلسوف ایرانی است که در قصبه ی بیرون از توابع خوارزم بدنیا آمد. از آثار وی می توان از کتب آثارالباقیه عن القرون الحالیه تحقیق مالهند، قانون مسعودی، الجماهر فی معرفه الجواهر و التفهیم یاد کرد. (362- 440) نورالدین عبدالرحمان جامی شاعر و عارف ایرانی در قرن نهم هجری است ولی در خرگرد جام متولد شده است. از آثار او می توان از دیوان اشعار، بهارستان، هفت اورنگ و نفحات الانس یاد کرد. (817- 898) مهدی اخوان ثالث  شاعر نامدار معاصر که در مشهد ولادت یافت استاد سرودن اشعار به سبک نیمایی و قدیم است. (1307- 1369 هـ.ش) پوریای ولی از چهره های نامی فرهنگ ایران است نام اصلی وی محمود قتالی خوارزمی است. وی عارف شجاع و پهلوان بود که در فنون ادب دست داشت و شعر می سرود. (645- 722) ابوالفضل بیهقی در حارث آباد بیهق به دنیا آمد وی حوادث دوره غزنویان را در تاریخ عظیمی مشتمل بر 30 جلد نوشت که امروزه به نام تاریخ بیهقی یا تاریخ مسعودی معروف است. (385- 470) ابوعبداللّه محمد بن احمد جیهانی از وزرای دستگاه سامانی بود وی برای تدوین قانون مدون از اکناف جهان قوانین کشورداری فراهم آورد و کتاب مالک الممالک، آیین و الزیادات از جمله آثار اویند. (306 یا 330) کمال الدین بهزاد وی از مردم هرات بود و بزرگترین و مشهورترین مینیاتور ساز و نگارگر ایرانی است. او در خط و شعر نیز دستی داشت از آثار وی می توان از تصویرگری خمسه نظامی یاد کرد. (844- 942)     انی تعلیم گرفت (396 تا 481)	انوری ابیوردی، معروف به حجه الحق از شاعران نامی نیمه دوم قرن 6 و از کسانی است که در تغییر سبک سخن فارسی اثری آشکار داشت. شهرت انوری به خاطر قصاید مداحانه ی وی است (575 یا 587)

 

عطریات دکان های عطر فروشی در همه ی خیابان های اطراف حرم پراکنده اند. اما بیشتر آنان در بزرگترین بازار منطقه موسوم به بازار رضا متمرکزند. عمده عطرها فله هستند و بنا به خواست مشتری در شیشه هایی با اندازه های گوناگون به فروش می رسند. عطرهای شب بو، رز، گل محمدی، گل یخ گل های یاس از آن جمله اند، که در سالیان اخیر عطرهای خارجی نیز به آنها افزدوه شده است. نوعی عطر به خصوص نیز با قیمت بسیار ارزان بوسیله ی دست فروش ها بفروش می رسد که در افواه مردم مشهد به عطر «دم بست» مشهور شده است.	انواع نبات و نقل و شیرینی یکی دیگر از سوغات های شهر مشهد انواع نبات ها، نقل ها و شیرینی هاست. نبات های پخته شده بر دو نوع کلی تقسیم می شوند نبات های کاسه و نبات های شاخه. در بعضی از این نبات ها برای خوش طعم و رنگ شدن از آب زعفران استفاده می کنند که به آن نبات زعفرانی می گویند. نقل ها نیز از گروه آبنبات ها به شمار می روند و در اندازه های گوناگون درست می شوند.
سجاده، جانماز، مهر، تسبیح محیط روحانی حرم مطهر رضوی در دکان هایی نمود یافته است که در آن کالاهای مذهبی به فروش می رسد. تسبیح یکی دیگر از کالاهایی ست که همواره طرفداران بسیاری داشته است.	زعفران یا طلای سرخ زعفران یکی از محصولات بسیار ارزشمند کشاورزی است که درآمد خالص سالیانه ی حاصل از آن زیاد و نیاز آن به آب کم است. استان خراسان رضوی با تولید حدود 172 تن زعفران و سهم 75/5 درصدی از تولید این محصول، مقام اول را در کشور داراست.
خشکبار از آن جا که بسیاری از شهرستان های خراسان رضوی دارای محصولات باغی فراوانند. کشاورزان، بخشی از این محصول را به شکل خشکبار به بازارهای مشهد عرضه می کنند. برگه هلو، زردآلو، سیب و انواع آلوهای خشک، قیسی، کشمش از جمله این خشکبارها به شمار می آیند.	زرشک زرشک یکی دیگر از محصولات ارزشمند کشاورزی خراسان رضوی است که همچون زعفران در نواحی جنوبی و کم آب این استان به ثمر می رسد.
ادویه جات از سوغات خراسان رضوی می توان به بسته های ادویه ای اشاره کرد که در بسیاری از دکان های اطراف حرم به فروش می رسد. این بسته ها به ادویه ی هفت رنگ موسوم شده اند که شامل فلفل سیاه، قرمز، دارچین، زردچوبه، پودرسیر یا موسیر، سماق، گل پر و غیره می باشند.	انگشتر و زیورآلات در طبقه ی دوم بازار بزرگ رضا دکان های متعددی وجود دارد که صنعتگران بسیاری در آنها به کار ساخت انواع زیورآلات و انگشتر نقره سرگرمند.
پوستین دوزی شاندیز و قوچان در فاصله 36 کیلومتری مشهد، در شهر ییلاقی شاندیز و در شهر قوچان، استادکاران حاذق پوستین دوز به کار مشغولند و کالای خود را در دکان های فروش صنایع چرم و پوست متعددی که در شهر وجود دارد بفروش می رسانند.	علاوه بر موارد ذکر شده سوغات این استان شامل انواع  نیز  صنایع دستی می باشد

جاذبه های تاریخی-فرهنگی

• حرم امام رضا (ع)
• مساجد تاریخی
• امامزاده ها و بقعه ها
• آرامگاه ها و مقابر رجال
• کاروانسرا ها
• مدارس قدیمی
• قلعه ها

بر اساس قراين و پژوهشهایی كه محققان انجام داده اند، ضريح كنونى پنجمين ضريحى است كه بر روى قبر مطهر امام رضا عليه السلام نصب شده است. تاريخ و مشخّصات هر يك از اين ضريح هاى پنجگانه عبارتند از:
	ضريح اول نخستين ضريح، ضريحى چوبى، با تسمه هاى فلزى و پوشش طلا و نقره بوده است كه در اواسط قرن دهم يعنى در دوران شاه طهماسب صفوى به سال 957 ق. ساخته و بر روى صندوقچه چوبى نصب شده است. در كتيبه دور اين ضريح، سوره هل اتى به خط ثلث شيوا مكتوب بوده و در كتيبه طلايى سردر آن، تاريخ نصب نوشته بوده است.
	ضريح دوم: ضريح مرصّع فولادى، معروف به ضريح نگين نشان است كه در سال 1160 هجرى به آستانه مقدس تقديم و بر فراز قبر مطهر نصب شده است. بر اساس شواهد تاريخى، واقف ضريح، شاهرخ فرزند رضا قلى ميرزا، فرزند نادرشاه افشار و نوه شاه سلطان حسين صفوى است. اين ضريح فولادى و بدون سقف بوده و پنجره ها و شبكه هاى چهار طرف آن با گوى ها و ماسوره هايى مزيّن به ياقوت و زمرّد آرايش يافته كه شمار آن به دوهزار مى رسيده است.
	ضريح سوم: در روزگار سلطنت فتحعلى شاه قاجار، ضريحى فولادى و ساده به ابعاد 3متر در4متر و با ارتفاع 2متر ساخته و روى ضريح نگين نشان نصب مى شود. سقف اين ضريح با چوبهايى طلاكوب پوشش يافت و در طرف پايين پاى مبارك، درِ مرصّع تقديمى شاه قاجار نصب شده بود.
	ضريح چهارم: در سال 1338 شمسى، ضريح سوم برداشته شد و به موزه انتقال يافت و به جاى آن، ضريحى جديد نصب گرديد؛ هر چند هنوز ضريح دوم در جاى خود قرار داشت. ضريح چهارم كه به ضريح شير و شكر معروف است، تا سال 1379 شمسى برپا بود. درباره اين ضريح و مشخصات آن: طرف قرارداد آستان قدس رضوى براى ساخت اين ضريح و ناظر ا جراى آن، مرحوم سيد ابوالحسن حافظيان بود و استاد هنرمند، حاج محمدتقى ذوفن اصفهانی، با همراهى شمارى از استادان، طراحى و اجراى ساخت ضريح را طى قراردادى كه در سال 1336 منعقد شد، پذيرفت. ضريح جديد به تاريخ 14 شعبان سال 1379 هجرى قمرى، برابر با 22 بهمن ماه 1338 هجرى شمسى به جاى ضريح پيشين نصب شد.
	ضريح پنجم: در سال 1372 شمسى و در پى سايش و فرسودگى بخش هايى از ضريح چهارم و با توجه به روى آوردن روزافزون زائران و دلباختگان حرم مطهر رضوى، لازم ديده شد كه ضريح جديدى كه داراى استوارى و استحكام بيشترى باشد، ساخته شود و به جاى ضريح پيشين نصب گردد. بدين منظو به كوشش آستان قدس رضوى، كارشناسان زبردست و هنرمندان تواناى ايرانى گرد آمدند و با گزينش طرح استاد محمود فرشچيان، كار ساخت ضريح جديد را آغاز كردند. پس از هفت سال كار پياپى، سرانجام در روز سه شنبه 16 اسفند سال 1379 شمسى برابر با عيد قربان سال 1421 هجرى قمرى، ضريح جديد براى زيارت مشتاقان آماده شد و پس از حدود دو ماه بسته بودن گرداگرد حرم مطهر، چشم زائران شيفته به بقعه منور امام روشن گرديد. كار اصلى طرّاحى اين ضريح را استاد محمود فرشچيان، نامورترين نگارگر معاصر ايران در عرصه جهانى، به صورت افتخارى انجام است. خوشنويسى آيات قرآن و ديگر نوشته هاى ضريح نيز همه اثر خامه هنرمند توانا، سيد محمّد موحّد است. (بازگشت)
	گنبد مطهر مشخص ترين نماد و نشانه بيرونى حرم مطهر امام رضا عليه السلام، گنبد طلايى آن است كه مجاوران و مسافران با ديدن آن بناى بشكوه، سلام ودرودى برهشتمين امام نثار مى سازند. بنا بر نقل كتب تاريخى، نخستين گنبد بر فراز مزار قدسى حضرت امام رضا عليه السلام، به فرمان سلطان سنجر سلجوقى(511ـ552 ق.) و به كوشش وزير وى؛ شرف الدين قمى ساخته شد. جنس آن گنبد از كاشى بود. گنبد آغازين همان است كه اينك از داخل حرم مطهر ديده مى شودو سطح مقعّر و مقرنس آينه كارى آن پيداست. در دوران شاه طهماسب صفوى,پس از جمع آورى خشتهاى كاشى، گنبدى با روكش طلا بر فراز گنبد پيشين بنا شد. اين همان گنبدى است كه امروزه در نماى بيرونى به چشم مى آيد. در شورشازبكها، خشتهاى طلاى گنبد به چپاول رفت. در سال 1009ق كه شاه عباس صفوى از پايتخت آن روز، اصفهان، پياده رهسپار مشهد گرديد، مدتى در مشهد اقامت گزيد و دستور داد كه گنبد مطهر، بار ديگر با خشتهايى از مس و روكش طلايى پوشيده شود و اين كار به دست كمال الدين محمود يزدى به تحقق پيوست. بر پايه آن چه در كتيبه گنبد ديده مى شود، اين كار در سال 1010ق آغاز شده و در سال 1116ق به پايان رسيده است. متن كتيبه گنبد اثرخامه خوشنويس نامدار ايرانى عليرضا عباسى است. (بازگشت)
	گلدسته ها در مجموعه قديمى حرم مطهر تنها دو گلدسته قرار داشت، كه اكنون يكى از آنها در نزديكى گنبد و ديگرى در مقابل آن، يعنى بالاى ايوان عباسى در شمال صحن عتيق(انقلاب) ديده مى شود. سایر گلدسته ها: گلدسته ايوان عباسى، گلدسته هاى مسجد گوهرشاد، گلدسته هاى صحن جمهورى اسلامى، گلدسته هاى صحن امام خمينى. (بازگشت)
	برجهاى ساعت دو برج ساعت كه يكى در بالاى ايوان ورودى غربى همان صحن، و ديگرى در ايوان جنوبى صحن نو(آزادى) ديده مى شود. به سال  1278در زمان مظفّرالدين شاه قاجار، يك دستگاه ساعت كه داراى چهار صفحه بود و زنگ بسيار رسايى داشت به آستانه مقدّسه اهدا شد. در سال 1336 نيز ساعت جديدى با چهار صفحه بزرگ و شماره هاى نمايان فارسى خريدارى شد و در برج ساعت نصب گرديد. (بازگشت)
	نقاره خانه نواختن نقاره از زمانهاى قديم در آستان مقدس امام رضا (ع) معمول بوده است ا ز نشانه هاى تاريخى چنين برمى آيد كه در قرن دهم، نواختن نقاره معمول بوده است. بناى جديد و چشمگير نقاره خانه، با ظرافت و شكوه خود، از ديدنى ترين بخشهاى حرم مطهر است. نقاره زنان هفت نفر هستند كه سه نفرشان بر طبل مى كوبند و چهار نفر در شيپور مى دمند. (بازگشت)     جاذبه های طبیعی منابع آبی غار باغ ییلاقات مناطق حفاظت شده       چشمه های معدنی آبشار   چشمه سبز (چناران) منطقه چشمه سبز در فاصله 60 کیلومتری جنوب غربی مشهد و در دامنه کوههای بینالود واقع شده است.   چشمه گراب (نیشابور) این مکان سیاحتی در فاصله 50 کیلومتری جاده مشهد-نیشابور واقع شده.   چشمه گیلاس «گلسب» (چناران) نام قدیمی این منطقه «گلسب» بوده و در فاصله ی 50 کیلومتری شمال غربی مشهد و حدود 21 کیلومتری غرب آرامگاه فردوسی واقع شده است.     چشمه آب گرم (فردوس) چشمه های آب گرم فردوس در 23 کیلومتری شمال شهرستان فردوس واقع شده است. آب این چشمه ها به دلیل داشتن املاح مختلف از خواص دارویی بسیاری برای درمان بیماری های پوستی برخوردار است.   چشمه شاهان گرماب (فریمان) روستای شاهان گرماب و چشمه آب گرم آن در 63 کیلومتری شرق فریمان بر فراز تپه ای قرار دارد.   چشمه حضرت (نیشابور) در کنار بنای قدمگاه در شهرستان نیشابور مکانی مشهور به چشمه حضرت است که به استناد روایات آب این چشمه با دستان مبارک حضرت رضا (ع) از زمین جوشیده و اثرش تا به امروز باقی مانده است.   آب گرم شهر کهنه (قوچان) چشمه سارهای موسوم به «آبگرم شهر کهنه» در 18 کیلومتری بخش غربی قوچان و به فاصله 6 کیلومتری از بنای آرامگاه امام زاده سلطان ابراهیم قرار دارد.   آبگرم معدنی کاریز (کاشمر) این پدیده طبیعی در حاشیه جاده آسفالتهکریز به ریوش، در فاصله 15 کیلومتری شهر ریوش و به فاصله 3 کیلومتری روستای کریز واقع گردیده که دارای آبگرم معدنی با خاصیتهای درمانی است.    آبشار و دیواره ی صخره ای اخلمد (چناران) روستای اخملد در 12 کیلومتری چناران واقع شده است این روستا در ناحیه ای کوهستانی قرار گرفته و دره ای زیبا و دیدنی دارد.   آبشار قره سو (کلات) دره قره سو در نزدیکی کلات نادری قرار گرفته است. این منطقه ی کوهستانی پرآب و مصفا، مکانی جذاب برای گردشگران بوجود آورده.   آبشار رودمعجن (تربت حیدریه) این آبشار چشم نواز در 48 کیلومتری غرب تربت حیدریه در بخش بایگ قرار دارد. ناحیه ی رودمعجن منطقه ای کوهستانی است آبشار آن از زمره زیباترین نقاط این مکان به شمار می رود.   آبشار و دره سراب (قوچان) آبشار و دره سراب در 12 کیلومتری جنوب شهرستان قوچان در دامنه ارتفاعات کوه سنگر و محمد بیک، با ارتفاع تقریبی 2840 متر واقع شده که در سرچشمه رودخانه سراب آبشار بسیار زیبایی قرار گرفته و در نزد اهالی به «شارشار» معروف است. (بازگشت)

سفر به استانی چهار فصل

آشنایی با چشمه‌های آبگرم سرعین - اردبیل

تولد بانوي دو عالم حضرت فاطمه زهرا(س) و روز زن­مبارك

كدام فرشته است كه خدای را چون فاطمه - سلام الله علیها - با تمام وجود پرستیده باشد؟

با سرو قدی تازه‌ تر از خرمن گل

ﺗﻮ ﻣﯽ ﮔﺬﺭﯼ

پژوهش های مربوط به تاریخ و فرهنگ بشری، گویای این حقیقت است که بشر هیچ گاه بدون دین زندگی نکرده و همواره در جستجوی این راز بزرگ هستی تلاش می کرده، گاهی می توانسته جلوه ای از حقیقت آن را درک کند و زمانی به بیراهه می رفته و اصل آن را انکار می کرده است؛ همچنین با رشد و تعالی افکار و استعدادهای انسانی، دین در معرض سوالاتی قرار می گرفته است از جمله این که: در صورت تکامل و پرورش خرد و عقل، کارآیی و کاربرد دین چیست؟ آیا دین آموزه هایی قابل اجرا در تمامی نسل ها و جوامع دنیا دارد؟ دین، اصولاً به بیان چه اموری می پردازد و پاسخگوی کدامیک از خواسته ها و نیازهای بشری است؟ آیا دین همه ابعاد حیات فردی و اجتماعی انسان را در بر می گیرد؟

4- ترجمه المیزان، ج3، ص173.<

واقعیت های تاریخی گویای این حقیقت است که علی بن ابی طالب علیه السلام همواره در کنار پیامبر صلی الله علیه و آله بود و رسول خدا صلی الله علیه و آله به هر جا که می رفتند، ایشان را هم با خود می بردند. علی علیه السلام خود در این باره می فرماید: «آن گاه که کودک بودم، رسول خدا صلی الله علیه و آله مرا در کنار خود جای می داد.

هر سال که در «غار حرا» برای عبادت خلوت برمی گزید، مرا نیز با خود به آن جا می برد، به گونه ای که در زمان نزول وحی، من روشنایی آن را [به چشم بصیرت [می دیدم و بوی نبوّت را [به شامه درونیِ خویش] استشمام می کردم... .» به این ترتیب، از همان آغاز نزول وحی با زلال وحی آشنا شده و معارف آن در جان وی نفوذ می کرد و لحظه ای از قرآن فاصله نمی گرفت ؛ از این رو، کسی را جز او نمی توان به عنوان برترین شاگرد مکتب وحی معرفی کرد تا آن جا که رسول خدا صلی الله علیه و آله فرمود: «علی همگام با کتاب خدا و کتاب خدا همراه اوست؛ این دو هرگز از یکدیگر جدا نخواهند شد تا در کنار حوض کوثر بر من وارد شوند».
علی علیه السلام و علم به معارف قرآن
بدون تردید پس از پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله شایسته ترین انسان برای معرّفی قرآن علی بن ابی طالب علیه السلام است؛ چرا که آن حضرت، علاوه بر برخورداری از منصب امامت و جانشینی رسول خدا صلی الله علیه و آله معارف قرآن را از شخص آن حضرت آموخته است. خود ایشان دراین باره می فرمایند: «چون آیات الهی نازل می شد، پیامبر خدا صلی الله علیه و آله مرا نزد خود می خواند و به من آیات الهی را املاء می کرد و تفسیر و تأویل و سایر آگاهی های مربوط به آیات را به من می آموخت و من همه آن چه را ایشان بیان می کرد، بدون کم و کاست می نگاشتم.» با توجّه به چنین حقیقتی است که وقتی علی علیه السلام درباره آشنایی خود با معارف قرآنی سخن می گوید، با صراحت کامل می فرماید: «به خدا سوگند تمام آیات الهی را می دانم که درباره چه چیزی و چه کسی نازل شده است؛ پروردگارم برای من قلبی فهیم و زبانی پرُسنده بخشیده است».
علی علیه السلام قرآن ناطق
علی بن ابی طالب علیه السلام علاوه بر این که در آشنایی با معارف قرآنی بی نظیر بود در عمل به آموزه های آن و حفظ و حراست از آیات وحی نیز سرآمد همگان به شمار می آید. علاّمه مجلسی رحمه الله در این باره می گوید: «از آن جا که حضرت علی علیه السلام حامل علم قرآن و آراسته به اخلاق قرآن است، در روز واپسین هم تجسّم عینی قرآن کریم خواهد بود؛ زیرا عمل به آیات کتاب الهی در او به کمال رسید». تمام کسانی که با سیره و شیوه زندگی آن حضرت علیه السلام آشنایی دارند، بر این حقیقت تأکید می ورزند که سرتاسر زندگی ایشان، با آیه آیه های قرآن مطابقت و هماهنگی کامل داشت و به عبارت دیگر، همه اعمال و رفتارهای آن حضرت، تفسیر وحی و تبیین دقایق معارف الهی و در یک کلام تجسّم عینی قرآن بود. ایشان در توصیف این ویژگی بی نظیرشان فرموده اند: «من سخن خدا و گویایم».
قرآن حق گوست
قرآن کریم سخن خداست و هیچ گونه باطلی در آن راه پیدا نکرده و هرگز مطلب ناروایی از آن به گوش نمی رسد. نیز به این دلیل که تک تک احکام و آموزه های آن مطابق با معیارهای حق است، با گذشت زمان و پیشرفت های علمیِ جوامع بشری و دشمنی های انسان های هواپرست و حق ستیز، گردی بردامن آن نمی نشیند و چنان چه پیروان قرآن هم به درستی از آموزه های آن پیروی کنند، همیشه سرافراز و پیروز خواهند بود. علی بن ابی طالب علیه السلام در اشاره به حقّانیّت و شکست ناپذیری قرآن می فرماید: «... کتاب خدا قرآن، سخن گویی است که زبانش از حق گویی خسته نمی شود و همواره گویاست. این کتاب آسمانی همانند خانه ای است که ستون های آن به قدری محکم است که هرگز فرو نمی ریزند و صاحب عزّتی است که یارانش هیچ وقت دچار شکست نمی شوند».
قرآن شفای درده
آموزه های حیات بخش قرآن، جهالت و گمراهی ها را برطرف می سازد، راه چاره دردهای روحی و معنوی را نشان می دهد، انسان را از دچار شدن به سرگردانی در عقیده و ایمان باز می دارد و عطش حقیقت جویی و خداخواهی را ـ که یک نیاز فطری است ـ به بهترین صورت سیراب می کند. علی بن ابی طالب علیه السلام پس از اشاره به برخی ویژگی های قرآن، در این باره می فرماید: «آگاه باشید هیچ کس پس از برخورداری از نعمت قرآنْ دچار فقر و بیچارگی نمی شود و بدون قرآن هم کسی به بی نیازی دست نخواهد یافت؛ بنابراین، از قرآن برای بیماری های خود شفا و بهبودی بطلبید و برای پیروزی بر مشکلات از آن کمک بگیرید؛ زیرا در قرآن شفای بزرگ ترین بیماری ها، یعنی کفر، نفاق و گمراهی وجود دارد».
قرآن، بیان گر حلال و حرام
قرآن کریم پرهیزدهنده انسان ها از کردار ناشایست و راهنمای ایشان به سوی اعمال نیک است تا در پرتو انوار قرآن، به سعادت واقعی دست یافته از عذاب در امان بمانند. علی علیه السلام به این حقیقت اشاره دارند که همه انبیاء پس از به جای آوردن مسئولیت خود در رساندن احکام و دستورات الهی به مردم، ندای حقّ را لبیک گفته و به جوار رحمت او منتقل شدند، پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله نیز همانند پیامبران گذشته، امّت خود را بدون سرپرست و راهنما به خود وانگذاشت، بلکه در میان آن ها کتاب خدا را به یادگار قرارداد که حلال و حرام را روشن می سازد و تمام احکام در آن به وضوح آشکار است.
قرآن پندگوی امین
یکی از راه های محفوظ ماندن از لغزش ها و انحرافات، پند و اندرز پذیری از صالحان و خیرخواهان است. انسان های عاقل و علاقه مند به هدایتْ همواره تلاش می کنند تا نصیحت و اندرز افراد آگاه و حقیقت شناس را آویزه گوش خود سازند در مقابل، خودبینان و متکبرانْ از قبول پند و اندرز سرباز زده و با این کار، به دست خود زمینه گمراهی و غلطیدن در مسیرهای ناصواب را رقم می زنند؛ البتّه شناخت پنددهندگان واقعی از غیرواقعی بسیار مهمّ است. حضرت علی علیه السلام در این باره می فرمایند: «قرآنْ پنددهنده صادقی است که هرگز کسی را فریب نمی دهد» و از آن جا که نصیحت های قرآن صادقانه و دل سوزانه است و نیرنگ و فریبی در آن نیست، تأثیر آن در دل ها نیز بیش تر و عمیق تر خواهد بود.
قرآن حجت خدا
به این دلیل که در سرتاسر قرآن کریم، راه های دست یابی به فلاح و رستگاری در دنیا و آخرت، و هم عوامل شقاوت و گرفتاری های انسان آمده، در حقیقت حجّت برای همگان تمام شده است و از قرآن به عنوان حجّت اللّه یاد می شود. علی بن ابی طالب علیه السلام می فرمایند: «چون قرآن هم فرمان دهنده [به نیکی ها] و هم بازدارنده از بدی هاست... حجت خداوند بر بندگانش محسوب می شود.» مرحوم بحرانی در توضیح این مطلب می نویسد: «به این دلیل قرآن حجت خدا بر خلق است که در بردارنده وعده ها و وعیدهای الهی و بیان کننده هدف و غایت وجودی آن هاست تا در روز قیامت، جایی برای عذر و بهانه نباشد و آن ها نگویند که ما از حقیقت خبری نداشتیم».
قرآن، معدن ایمان
آدمی از دو دسته نیاز برخوردار است: نیازهای مادّی و نیازهای معنوی و ایمان، از جمله گرایش های والای معنوی انسان است. بدون ایمان صحیح، انسان از داشتن زندگی سالم محروم می گردد؛ چون انسان فاقد ایمانْ غرق در خودخواهی ها و هوا و هوس ها می شود و در سایه ایمان است که زندگی معنا و هدف پیدا می کند. انسان برای دست یابی به ایمان کامل، افزون برعقل و اندیشه، به منابع سالمی نیاز دارد که او را در دست یابی به آن یاری دهند. در این زمینه، قرآن کریم یکی از مهم ترین منابع است که مشتمل بر تمام اصول و ارکان ایمان می باشد. حضرت علی بن ابی طالب علیه السلام در توصیف آن می فرمایند: «قرآن معدن و سرچشمه ایمان است» و شایسته است علاقه مندان به ایمان خالصْ اعتقادات صحیح و واقعی را از این کتاب آسمانی به دست آورند.
قرآن، سند رسالت
از ضرورت های پرداختن به قرآن و لزوم شناخت آن، این است که این کتابْ معجزه جاوید رسول خدا صلی الله علیه و آله است که رسالت پیامبر با نزول آن تحقق پیدا کرد و ایشان مردم را به معارف تاب ناک آن فراخواندند. آشنایی با آموزه های قرآنْ در حقیقت آشنایی با بزرگ ترین معجزه آن حضرت نیز محسوب می شود تا همگان به صدق ادعای پیامبری ایشان پی ببرند. از آن جا که رسالت رسول مکرّم اسلام صلی الله علیه و آله جهانی و جاودان است، معجزه ایشان هم جاودان و همیشگی خواهد بود. از این برهان گویای نبوّت، در سخنان علی بن ابی طالب علیه السلام با تعبیرهای گوناگون یاد شده است؛ از جمله آن حضرت می فرمایند: «خداوند پیامبری هدایت گر با کتابی گویا برانگیخت». در جای دیگر از این معجزه همیشگی تحت عنوان نور روشن گر یاد کرده می فرمایند: «خداوند پیامبر را با نورِ روشن گر، برهان آشکار، راه روشن و کتاب هدایت گر برانگیخت».
جامعیّت قرآن
جامع و کامل بودن قرآنْ از ویژگی های مهم آن است. این کتاب آسمانی، همه امور مربوط به هدایت انسان ها به سوی کمال را در خود دارد و از این نظر، هیچ گونه نارسایی در آن یافت نمی شود. خداوند متعال در آیه ای خطاب به پیامبر تصریح کرده که «ما کتابی به تو فرو فرستادیم که بیان گر همه چیز است». امام علی بن ابی طالب علیه السلام در این باره می فرماید: «خداوند قرآنی را برای شما فرو فرستاد که بیان کننده همه مطالب است. پیامبرش را در میان شما زنده نگه داشت تا دین خود را برای او و شما بدان گونه که در کتاب خود نازل کرده بود و خودش می پسندید به کمال رساند و بر زبان او هر کار زیبا و ناپسند و بایسته و نبایسته را به شما ابلاغ کرد». و در جای دیگر فرمودند: «... بدانید که علم آینده و سخن گذشته و درمان دردهایتان و سامان زندگی تان در قرآن وجود دارد».
داوری قرآن
از ویژگی های اساسی قرآن، توان مندی در حلّ اختلافات و داوری واقع بینانه در تشخیص حقّ از باطل است. در برخی از آیه ها، در اشاره به این بُعد از قرآن از آن با عنوان «فُرقان» یعنی جداکننده درست از نادرست و در بعضی آیات دیگر با تعبیر «قَول فَصل» یعنی حکم قاطع و برطرف کننده اختلافات یاد شده است. هم چنین در آیاتی توصیه شده که اگر در امری از امور اختلاف نظر داشتید، آن را به خدا و پیامبرش عرضه کنید تا حقیقت برایتان روشن گردد. حضرت علی علیه السلام در این باره، ضمن تأکید براین نکته که آیات محکم قرآن کریم و سنت قطعی پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله یگانه مرجع برطرف سازی شبهات است، به فرماندار خود مالک اشتر می نویسند: «درهر کار بزرگی که برای تو دشوار می شود و یا هر امری که برایت مشتبه می گردد، به خدا و رسول او رجوع کن... رجوع به پروردگار از طریق آیات کتاب آسمانی او صورت می گیرد».
ظاهر زیبا و باطنی عمیق
به اعتراف آشنایان به آرایه های سخن وری و زیبایی های زبانْ بخشی از اعجاز قرآن، مربوط به فصاحت و بلاغت آن است. ابوالعَلاءِ مُعَّرِی که داعیه مبارزه با قرآن را داشته است، در این باره می گوید: «این سخن در میان همه مردم اعم از مسلمان و غیرمسلمان مورد اتفاق است که کتاب حضرت محمد صلی الله علیه و آله عقل ها را مغلوب می کند و تاکنون کسی نتوانسته مانند آن را بیاورد. سبک آن بی نظیر است و جاذبه آن به گونه ای است که اگر آیه ای از آن در میان کلمات دیگر قرار گیرد، چون ستاره ای فروزان در شب تاریک می درخشد». از نظر مضمون و محتوا هم به اندازه ای مباحث آن عمیق و گران بهاست که به حقّ جز اهلبیت عصمتْ کسی را یارای دست یابی به همه معارف آن نیست و همان گونه که ائمه اطهار علیهم السلام تأکید و تصریح کرده اند، در مسیر هدایت و به هنگام مواجه شدن با هر فتنه ای، از طریق تمسک به قرآن می توان نجات یافت. حضرت علی علیه السلام این ویژگی قرآن را با تعبیر زیبای «قرآنْ دارای ظاهری زیبا و باطنی پرمایه است» مورد تأکید قرار داده اند.
قرآن بهار دله
همان گونه که جسم آدمی در نتیجه برخورداری کامل از نعمت های مادّیْ طراوت و شادابی می یابد، جان و روح او نیز در اثر بهره مند شدن از معارف و حقایق متعالی، مراتب والای تعالی را یکی پس از دیگری پشت سر می گذارد تابه قُرب حقّ که هدف از آفرینش انسان است، برسد. تعمّق و تدبّر در آیات کلام اللّه و تلاش در راستای پرده برداری از چهره زیبای حقایق قرآن، مهم ترین وسیله ای است که زمینه برخورداری از برکات معارف عالی آیات الهی را فراهم می سازد. قرآن کریم در آیه ای، ضمن سرزنش کسانی که در آیات الهی تدبّر نمی کنند و با این حال انتظار دارند که دل هایشان با طراوت باشد، به آنان توصیه و تأکید می کند که به منظور برخورداری از برکاتْ در آیات قرآن تدبّر و تفکر داشته باشند. حضرت علی علیه السلام در این باره می فرمایند: «در آیات قرآن تفقّه و تعمّق داشته باشید؛ چون تعمق و تدبّر در قرآنْ بهار دل هاست».
ره آورد عمل به قرآن
بدون تردید همه نسخه های درمان دردها و رنج ها و دستورالعمل های بهینه سازی زندگی فردی و اجتماعی، هنگامی نتیجه بخش است که همراه با عمل باشد. از آنجا که رهنمودهای قرآن مسیر واقعی سعادت انسان ها را نشان می دهند، موفقیّت واقعی در میان آشنایان به معارف قرآنی، تنها نصیب کسانی می شود که به دنبال تحصیل این معارف و در پی عمل به این آموزه ها باشند. بر این اساس، هر کس در عمل به قرآن و معارف آن توفیق بیش تری یابد، به همان نسبتْ از سایرین در پیمودن راه سلوک به سوی خداوند پیشی گرفته است. علی بن ابی طالب علیه السلام در این باره می فرمایند: «هر کس مطابق مطالب قرآن سخن گوید، گفتارش صادقانه خواهد بود و کسی که بر طبق رهنمودهای قرآن عمل کند، بر دیگران پیشی خواهد گرفت».

واقعیت های تاریخی گویای این حقیقت است که علی بن ابی طالب علیه السلام همواره در کنار پیامبر صلی الله علیه و آله بود و رسول خدا صلی الله علیه و آله به هر جا که می رفتند، ایشان را هم با خود می بردند. علی علیه السلام خود در این باره می فرماید: «آن گاه که کودک بودم، رسول خدا صلی الله علیه و آله مرا در کنار خود جای می داد.

هر سال که در «غار حرا» برای عبادت خلوت برمی گزید، مرا نیز با خود به آن جا می برد، به گونه ای که در زمان نزول وحی، من روشنایی آن را [به چشم بصیرت [می دیدم و بوی نبوّت را [به شامه درونیِ خویش] استشمام می کردم... .» به این ترتیب، از همان آغاز نزول وحی با زلال وحی آشنا شده و معارف آن در جان وی نفوذ می کرد و لحظه ای از قرآن فاصله نمی گرفت ؛ از این رو، کسی را جز او نمی توان به عنوان برترین شاگرد مکتب وحی معرفی کرد تا آن جا که رسول خدا صلی الله علیه و آله فرمود: «علی همگام با کتاب خدا و کتاب خدا همراه اوست؛ این دو هرگز از یکدیگر جدا نخواهند شد تا در کنار حوض کوثر بر من وارد شوند».
علی علیه السلام و علم به معارف قرآن
بدون تردید پس از پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله شایسته ترین انسان برای معرّفی قرآن علی بن ابی طالب علیه السلام است؛ چرا که آن حضرت، علاوه بر برخورداری از منصب امامت و جانشینی رسول خدا صلی الله علیه و آله معارف قرآن را از شخص آن حضرت آموخته است. خود ایشان دراین باره می فرمایند: «چون آیات الهی نازل می شد، پیامبر خدا صلی الله علیه و آله مرا نزد خود می خواند و به من آیات الهی را املاء می کرد و تفسیر و تأویل و سایر آگاهی های مربوط به آیات را به من می آموخت و من همه آن چه را ایشان بیان می کرد، بدون کم و کاست می نگاشتم.» با توجّه به چنین حقیقتی است که وقتی علی علیه السلام درباره آشنایی خود با معارف قرآنی سخن می گوید، با صراحت کامل می فرماید: «به خدا سوگند تمام آیات الهی را می دانم که درباره چه چیزی و چه کسی نازل شده است؛ پروردگارم برای من قلبی فهیم و زبانی پرُسنده بخشیده است».
علی علیه السلام قرآن ناطق
علی بن ابی طالب علیه السلام علاوه بر این که در آشنایی با معارف قرآنی بی نظیر بود در عمل به آموزه های آن و حفظ و حراست از آیات وحی نیز سرآمد همگان به شمار می آید. علاّمه مجلسی رحمه الله در این باره می گوید: «از آن جا که حضرت علی علیه السلام حامل علم قرآن و آراسته به اخلاق قرآن است، در روز واپسین هم تجسّم عینی قرآن کریم خواهد بود؛ زیرا عمل به آیات کتاب الهی در او به کمال رسید». تمام کسانی که با سیره و شیوه زندگی آن حضرت علیه السلام آشنایی دارند، بر این حقیقت تأکید می ورزند که سرتاسر زندگی ایشان، با آیه آیه های قرآن مطابقت و هماهنگی کامل داشت و به عبارت دیگر، همه اعمال و رفتارهای آن حضرت، تفسیر وحی و تبیین دقایق معارف الهی و در یک کلام تجسّم عینی قرآن بود. ایشان در توصیف این ویژگی بی نظیرشان فرموده اند: «من سخن خدا و گویایم».
قرآن حق گوست
قرآن کریم سخن خداست و هیچ گونه باطلی در آن راه پیدا نکرده و هرگز مطلب ناروایی از آن به گوش نمی رسد. نیز به این دلیل که تک تک احکام و آموزه های آن مطابق با معیارهای حق است، با گذشت زمان و پیشرفت های علمیِ جوامع بشری و دشمنی های انسان های هواپرست و حق ستیز، گردی بردامن آن نمی نشیند و چنان چه پیروان قرآن هم به درستی از آموزه های آن پیروی کنند، همیشه سرافراز و پیروز خواهند بود. علی بن ابی طالب علیه السلام در اشاره به حقّانیّت و شکست ناپذیری قرآن می فرماید: «... کتاب خدا قرآن، سخن گویی است که زبانش از حق گویی خسته نمی شود و همواره گویاست. این کتاب آسمانی همانند خانه ای است که ستون های آن به قدری محکم است که هرگز فرو نمی ریزند و صاحب عزّتی است که یارانش هیچ وقت دچار شکست نمی شوند».
قرآن شفای درده
آموزه های حیات بخش قرآن، جهالت و گمراهی ها را برطرف می سازد، راه چاره دردهای روحی و معنوی را نشان می دهد، انسان را از دچار شدن به سرگردانی در عقیده و ایمان باز می دارد و عطش حقیقت جویی و خداخواهی را ـ که یک نیاز فطری است ـ به بهترین صورت سیراب می کند. علی بن ابی طالب علیه السلام پس از اشاره به برخی ویژگی های قرآن، در این باره می فرماید: «آگاه باشید هیچ کس پس از برخورداری از نعمت قرآنْ دچار فقر و بیچارگی نمی شود و بدون قرآن هم کسی به بی نیازی دست نخواهد یافت؛ بنابراین، از قرآن برای بیماری های خود شفا و بهبودی بطلبید و برای پیروزی بر مشکلات از آن کمک بگیرید؛ زیرا در قرآن شفای بزرگ ترین بیماری ها، یعنی کفر، نفاق و گمراهی وجود دارد».
قرآن، بیان گر حلال و حرام
قرآن کریم پرهیزدهنده انسان ها از کردار ناشایست و راهنمای ایشان به سوی اعمال نیک است تا در پرتو انوار قرآن، به سعادت واقعی دست یافته از عذاب در امان بمانند. علی علیه السلام به این حقیقت اشاره دارند که همه انبیاء پس از به جای آوردن مسئولیت خود در رساندن احکام و دستورات الهی به مردم، ندای حقّ را لبیک گفته و به جوار رحمت او منتقل شدند، پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله نیز همانند پیامبران گذشته، امّت خود را بدون سرپرست و راهنما به خود وانگذاشت، بلکه در میان آن ها کتاب خدا را به یادگار قرارداد که حلال و حرام را روشن می سازد و تمام احکام در آن به وضوح آشکار است.
قرآن پندگوی امین
یکی از راه های محفوظ ماندن از لغزش ها و انحرافات، پند و اندرز پذیری از صالحان و خیرخواهان است. انسان های عاقل و علاقه مند به هدایتْ همواره تلاش می کنند تا نصیحت و اندرز افراد آگاه و حقیقت شناس را آویزه گوش خود سازند در مقابل، خودبینان و متکبرانْ از قبول پند و اندرز سرباز زده و با این کار، به دست خود زمینه گمراهی و غلطیدن در مسیرهای ناصواب را رقم می زنند؛ البتّه شناخت پنددهندگان واقعی از غیرواقعی بسیار مهمّ است. حضرت علی علیه السلام در این باره می فرمایند: «قرآنْ پنددهنده صادقی است که هرگز کسی را فریب نمی دهد» و از آن جا که نصیحت های قرآن صادقانه و دل سوزانه است و نیرنگ و فریبی در آن نیست، تأثیر آن در دل ها نیز بیش تر و عمیق تر خواهد بود.
قرآن حجت خدا
به این دلیل که در سرتاسر قرآن کریم، راه های دست یابی به فلاح و رستگاری در دنیا و آخرت، و هم عوامل شقاوت و گرفتاری های انسان آمده، در حقیقت حجّت برای همگان تمام شده است و از قرآن به عنوان حجّت اللّه یاد می شود. علی بن ابی طالب علیه السلام می فرمایند: «چون قرآن هم فرمان دهنده [به نیکی ها] و هم بازدارنده از بدی هاست... حجت خداوند بر بندگانش محسوب می شود.» مرحوم بحرانی در توضیح این مطلب می نویسد: «به این دلیل قرآن حجت خدا بر خلق است که در بردارنده وعده ها و وعیدهای الهی و بیان کننده هدف و غایت وجودی آن هاست تا در روز قیامت، جایی برای عذر و بهانه نباشد و آن ها نگویند که ما از حقیقت خبری نداشتیم».
قرآن، معدن ایمان
آدمی از دو دسته نیاز برخوردار است: نیازهای مادّی و نیازهای معنوی و ایمان، از جمله گرایش های والای معنوی انسان است. بدون ایمان صحیح، انسان از داشتن زندگی سالم محروم می گردد؛ چون انسان فاقد ایمانْ غرق در خودخواهی ها و هوا و هوس ها می شود و در سایه ایمان است که زندگی معنا و هدف پیدا می کند. انسان برای دست یابی به ایمان کامل، افزون برعقل و اندیشه، به منابع سالمی نیاز دارد که او را در دست یابی به آن یاری دهند. در این زمینه، قرآن کریم یکی از مهم ترین منابع است که مشتمل بر تمام اصول و ارکان ایمان می باشد. حضرت علی بن ابی طالب علیه السلام در توصیف آن می فرمایند: «قرآن معدن و سرچشمه ایمان است» و شایسته است علاقه مندان به ایمان خالصْ اعتقادات صحیح و واقعی را از این کتاب آسمانی به دست آورند.
قرآن، سند رسالت
از ضرورت های پرداختن به قرآن و لزوم شناخت آن، این است که این کتابْ معجزه جاوید رسول خدا صلی الله علیه و آله است که رسالت پیامبر با نزول آن تحقق پیدا کرد و ایشان مردم را به معارف تاب ناک آن فراخواندند. آشنایی با آموزه های قرآنْ در حقیقت آشنایی با بزرگ ترین معجزه آن حضرت نیز محسوب می شود تا همگان به صدق ادعای پیامبری ایشان پی ببرند. از آن جا که رسالت رسول مکرّم اسلام صلی الله علیه و آله جهانی و جاودان است، معجزه ایشان هم جاودان و همیشگی خواهد بود. از این برهان گویای نبوّت، در سخنان علی بن ابی طالب علیه السلام با تعبیرهای گوناگون یاد شده است؛ از جمله آن حضرت می فرمایند: «خداوند پیامبری هدایت گر با کتابی گویا برانگیخت». در جای دیگر از این معجزه همیشگی تحت عنوان نور روشن گر یاد کرده می فرمایند: «خداوند پیامبر را با نورِ روشن گر، برهان آشکار، راه روشن و کتاب هدایت گر برانگیخت».
جامعیّت قرآن
جامع و کامل بودن قرآنْ از ویژگی های مهم آن است. این کتاب آسمانی، همه امور مربوط به هدایت انسان ها به سوی کمال را در خود دارد و از این نظر، هیچ گونه نارسایی در آن یافت نمی شود. خداوند متعال در آیه ای خطاب به پیامبر تصریح کرده که «ما کتابی به تو فرو فرستادیم که بیان گر همه چیز است». امام علی بن ابی طالب علیه السلام در این باره می فرماید: «خداوند قرآنی را برای شما فرو فرستاد که بیان کننده همه مطالب است. پیامبرش را در میان شما زنده نگه داشت تا دین خود را برای او و شما بدان گونه که در کتاب خود نازل کرده بود و خودش می پسندید به کمال رساند و بر زبان او هر کار زیبا و ناپسند و بایسته و نبایسته را به شما ابلاغ کرد». و در جای دیگر فرمودند: «... بدانید که علم آینده و سخن گذشته و درمان دردهایتان و سامان زندگی تان در قرآن وجود دارد».
داوری قرآن
از ویژگی های اساسی قرآن، توان مندی در حلّ اختلافات و داوری واقع بینانه در تشخیص حقّ از باطل است. در برخی از آیه ها، در اشاره به این بُعد از قرآن از آن با عنوان «فُرقان» یعنی جداکننده درست از نادرست و در بعضی آیات دیگر با تعبیر «قَول فَصل» یعنی حکم قاطع و برطرف کننده اختلافات یاد شده است. هم چنین در آیاتی توصیه شده که اگر در امری از امور اختلاف نظر داشتید، آن را به خدا و پیامبرش عرضه کنید تا حقیقت برایتان روشن گردد. حضرت علی علیه السلام در این باره، ضمن تأکید براین نکته که آیات محکم قرآن کریم و سنت قطعی پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله یگانه مرجع برطرف سازی شبهات است، به فرماندار خود مالک اشتر می نویسند: «درهر کار بزرگی که برای تو دشوار می شود و یا هر امری که برایت مشتبه می گردد، به خدا و رسول او رجوع کن... رجوع به پروردگار از طریق آیات کتاب آسمانی او صورت می گیرد».
ظاهر زیبا و باطنی عمیق
به اعتراف آشنایان به آرایه های سخن وری و زیبایی های زبانْ بخشی از اعجاز قرآن، مربوط به فصاحت و بلاغت آن است. ابوالعَلاءِ مُعَّرِی که داعیه مبارزه با قرآن را داشته است، در این باره می گوید: «این سخن در میان همه مردم اعم از مسلمان و غیرمسلمان مورد اتفاق است که کتاب حضرت محمد صلی الله علیه و آله عقل ها را مغلوب می کند و تاکنون کسی نتوانسته مانند آن را بیاورد. سبک آن بی نظیر است و جاذبه آن به گونه ای است که اگر آیه ای از آن در میان کلمات دیگر قرار گیرد، چون ستاره ای فروزان در شب تاریک می درخشد». از نظر مضمون و محتوا هم به اندازه ای مباحث آن عمیق و گران بهاست که به حقّ جز اهلبیت عصمتْ کسی را یارای دست یابی به همه معارف آن نیست و همان گونه که ائمه اطهار علیهم السلام تأکید و تصریح کرده اند، در مسیر هدایت و به هنگام مواجه شدن با هر فتنه ای، از طریق تمسک به قرآن می توان نجات یافت. حضرت علی علیه السلام این ویژگی قرآن را با تعبیر زیبای «قرآنْ دارای ظاهری زیبا و باطنی پرمایه است» مورد تأکید قرار داده اند.
قرآن بهار دله
همان گونه که جسم آدمی در نتیجه برخورداری کامل از نعمت های مادّیْ طراوت و شادابی می یابد، جان و روح او نیز در اثر بهره مند شدن از معارف و حقایق متعالی، مراتب والای تعالی را یکی پس از دیگری پشت سر می گذارد تابه قُرب حقّ که هدف از آفرینش انسان است، برسد. تعمّق و تدبّر در آیات کلام اللّه و تلاش در راستای پرده برداری از چهره زیبای حقایق قرآن، مهم ترین وسیله ای است که زمینه برخورداری از برکات معارف عالی آیات الهی را فراهم می سازد. قرآن کریم در آیه ای، ضمن سرزنش کسانی که در آیات الهی تدبّر نمی کنند و با این حال انتظار دارند که دل هایشان با طراوت باشد، به آنان توصیه و تأکید می کند که به منظور برخورداری از برکاتْ در آیات قرآن تدبّر و تفکر داشته باشند. حضرت علی علیه السلام در این باره می فرمایند: «در آیات قرآن تفقّه و تعمّق داشته باشید؛ چون تعمق و تدبّر در قرآنْ بهار دل هاست».
ره آورد عمل به قرآن
بدون تردید همه نسخه های درمان دردها و رنج ها و دستورالعمل های بهینه سازی زندگی فردی و اجتماعی، هنگامی نتیجه بخش است که همراه با عمل باشد. از آنجا که رهنمودهای قرآن مسیر واقعی سعادت انسان ها را نشان می دهند، موفقیّت واقعی در میان آشنایان به معارف قرآنی، تنها نصیب کسانی می شود که به دنبال تحصیل این معارف و در پی عمل به این آموزه ها باشند. بر این اساس، هر کس در عمل به قرآن و معارف آن توفیق بیش تری یابد، به همان نسبتْ از سایرین در پیمودن راه سلوک به سوی خداوند پیشی گرفته است. علی بن ابی طالب علیه السلام در این باره می فرمایند: «هر کس مطابق مطالب قرآن سخن گوید، گفتارش صادقانه خواهد بود و کسی که بر طبق رهنمودهای قرآن عمل کند، بر دیگران پیشی خواهد گرفت».

در قرآن شريف آمده، خورشيد در بركه اي گل آلود غروب مي كند. اما علوم جديد چگونه مي تواند اين مسأله را اثبات كند؟ آيا به نظر نمي رسد علم جديد در اين راستا در ضلالت مبين است؟
در عرصه تحقيق و پژوهش نمي توان به تكلف گويي پرداخت، در مورد علوم قرآني نيز چنين است. در مورد آيه هاي مورد شبهه (89 و 90 سوره كهف) بايد گفت اين دو آيه درصدد بيان زبان حال يك فرد آن هم در يك فضاي خاص است، قصه از اين قرار است كه ذوالقرنين طي سفري به نقطه اي از درياي اژه، نزديك شهر ازمير رسيد. در آنجا احساس كرد دريا صورت چشمه اي به خود گرفته است و آب نيز به دليل گل و لاي ساحل تيره رنگ به نظر مي رسد. به طور طبيعي اگر كسي در حوالي غروب در ساحل دريا به تماشاي خورشيد بنشيند، احساس مي كند كه خورشيد در حال غروب است. قرآن شريف از اين حالت به زبان حال «وجدها تغرب في عين حمئة» تعبير مي كند، يعني به دليل كروي بودن زمين، هر كس هنگام غروب در ساحل دريا به تماشاي خورشيد بنشيند، احساس خواهد كرد كه خورشيد به آرامي در سينه دريا فرود مي آيد.
قرآن شريف در آيات ديگر به خورشيد و حركتهاي آن سوگند ياد مي كند و آن را از نشانه هاي الهي مي داند.(1)
خورشيد ستاره اي است كه هر انساني مي تواند طلوع و غروب آن را هر روز شاهد باشد انسانها تا قرنها فكر مي كردند كه خورشيد به دور زمين مي چرخد. هيأت پيچيده بطلميوس نيز بر اساس اين عقيده پايه گذاري شده بود كه زمين مركز جهان است، ولي عقيده اخترشناسان (حتي كپلر، كوپرنيك و گاليله) بر آن بود كه خورشيد ثابت ايستاده است. اما در اعصار جديد روشن شد كه خورشيد داراي چندين حركت است، حركت وضعي، انتقالي و... كه در اين نوشتار مجال پرداختن به آنها نيست.(2) بنابراين، به طور اختصار بايد گفت: اولاً اين دو آيه درصدد بيان طلوع و غروب واقعي خورشيد نيستند، بلكه مي خواهند يك زبان حال، در يك فضا و زمان خاص را بازگو كنند. دوم اينكه علوم جديد و تجربي، علومي گام به گام هستند و هميشه با آزمون و خطا سروكار دارند، پس علوم بشري در برابر علوم قرآني همانند طفلي است كه راه رفتن را گام به گام تمرين مي كند و لذا اگر علوم جديد در ضلالت مبين هم نباشند، چندان توسعه يافته نيستند.
از اين حيث با دقت در معاني آيات ذكر شده و مرور معاني آيات قبل و بعد، اين مسأله براي همگان ثابت خواهد شد كه خداوند شهرها و دلها را تسليم ذوالقرنين گردانيده و به وي روشن دلي عطا نموده بود.(3)
سؤال بعدي اين است كه در علوم جديد، از شهاب باران شدن آسمان سخن مي گويند؛ قرآن شريف هم به شهابهاي آسماني اشاره دارد كه براي حفاظت از نعمتهاي آسماني و جلوگيري از استراق سمع، هم چون تيرهايي به سوي شياطين پرتاب مي شوند آيا اين خبر قرآني از نظر دانشمندان قابل اثبات است؟
در پاسخ بايد گفت: قرآن شريف در آيات فراواني به آفرينش ستارگان از جمله به شهاب سنگها اشاره دارد، حتي به ستارگان نيز سوگند ياد مي كند به عنوان مثال در سوره حجر آمده است: «ما در قرآن برج هايي قرار داديم و آن را براي بينندگان آراسيتم و از هر شيطان رانده شده اي حفظ كرديم. مگر آن كس كه استراق سمع مي كند كه شهاب مبين او را تعقيب مي كند.(4)
در جاي ديگر آمده است، «ما آسمان نزديك (پايين) را با ستارگان آراستيم، تا آن را از هر شيطان خبيثي حفظ كنيم. آنها نمي توانند به (سخنان) فرشتگان عالم بالا گوش فرا دهند، (و هر گاه چنين كنند) از هر سو مورد هدف قرار مي گيرند. آنها بشدت به عقب رانده مي شوند و براي آنان مجازات دائم است. مگر آنها كه در لحظه اي كوتاه براي استراق سمع به آسمان نزديك شوند كه شهاب ثاقب آنها را تعقيب مي كند.»(5)
هم چنين در سوره جن آمده است: «و اين كه، آسمان را جستجو كرديم و همه را پر از محافظان قوي و تيرهاي شهاب يافتيم. و اينكه ما پيش از اين به استراق سمع در آسمانها مي نشينيم، اما اكنون هر كس بخواهد استراق سمع كند، شهابي را در كمين خود مي يابد.» (6)
هم چنين آمده «ما آسمان پايين را با چراغهاي فروزاني زينت بخشيديم و آنها (شهابها) را تيرهايي براي شيطان قرار داديم و براي آنها عذاب آتش فروزان فراهم ساختيم.»(7)
«سوگند به آسمان و كوبنده شب و تو چه مي داني كوبنده شب چيست؟ همان ستاره درخشان و شكافنده تاريكي هاست.» (8)
با دقت در آيات فوق، به بخش عمده سؤال پاسخ داده مي شود. صاحب نظران و مفسران بزرگ هم در اين زمينه نظرات گوناگوني دارند كه به اختصار به آنها اشاره مي كنيم:
• برخي از مفسران، همانند صاحب تفسير مجمع البيان، مسأله استراق سمع جنيان و شياطين و به دنبال آن نگهبانان و شهاب باران شدن آنها را امري حقيقي مي دانند. ولي مي گويند: ادراك و اطلاع بيشتر آن را به آينده واگذار مي كنيم و هم اكنون مسأله چندان بر ما روشن نيست.
• عده اي ديگر مي گويند: بر طبق ظاهر آيات، آسمان، شياطين، جنيان، شهاب سنگها و... همه اموري واقعي و دست يافتني هستند.
• گروهي ديگر مانند علامه طباطبايي در الميزان و طنطاوي در تفسيرالجواهر، تعبيرات آيات فوق را تشبيه و كنايه دانسته و آن را از باب بيان سمبوليك گرفته و به طور گوناگون بيان كرده اند. به عنوان مثال، آسمان را عالم ملكوت گرفته و بيشتر آن را به امور معنوي حمل كرده اند.(9)
پس نمي توان در اين زمينه به طور صريح و روشن قضاوت كرد، زيرا علم بشري محدود و جهان هستي و موجودات آن، اعم از مرئي و نامرئي، نامحدود ند، تا جايي كه در روايات متعدد آمده كه «الف الف عالم» (10) يعني هزاران عالم در جهان هستي وجود دارد و در تعبيرات قرآني و روايي به هفت آسمان(11) و هفت زمين نيز اشاره شده است.
به نظر مي رسد، در راستاي آيات فوق، نزديكترين و بهترين راه و روش، آن است كه ما به صراحت و متن آيات تمسك بجوييم.
صراحت متن قرآن شريف اين است كه:
• مراد از آسمان، آسمان ظاهر است.
• مراد از شهاب، شهاب سنگهاي مادي و واقعي است كه به سوي شياطين و جنيان پرتاب و مشتعل مي شوند.(12)
• شياطين و جنيان موجودات ذي شعور و واقعي هستند كه وجود خارجي دارند، هر چند نامريي و پنهان هستند.
• استراق سمع از ناحيه شياطين و جنيان يك امر واقعي و كار هر روز آنهاست.
• محافظان و نگهبانان آسماني، همانند فرشتگان، موجوداتي ذي شعور و مجرد هستند و صراحت قرآن و روايات گواه اين نكته است.
در روايات وارد شده كه ابليس تا آسمان هفتم پيش مي رفت وقتي حضرت عيسي(ع) متولد شد، سه طبقه آسمان به روي ابليس ملعون بسته شد و با تولد رسول اسلام، آسمانهاي هفت گانه به روي ابليس بسته شد و به وسيله ستاره ها تيرباران شد.(13)
بنابراين هيچ امر غيرواقعي و غيرحقيقي، رمان گونه و خيالي و اسطوره اي در قرآن شريف وارد نشده است. تمام امور قرآني، چه مرئي و چه غيرمرئي، چه معنوي و چه مادي، واقعي و حقيقي است و وجود خارجي دارد. پس در واقعي بودن و حقيقي بودن اين نكات قرآني شكي نيست. اما اين كه آيا بشريت امروز هم مي تواند به همه علوم قرآني دست يابد؟ بحث ديگري است.
اگر بشر با عقل و علم اندك خود،(14) نتواند بر يك موجود نامرئي و آسماني دست يابد، دليل بر فقدان آن نيست، زيرا طبق قاعده عقلي و فلسفي «عدم الوجدان لايدل علي عدم الوجود» و همه چيز را بايد در «بقعه امكان» قرار داد.
همانطور كه مولانا مي گويد:
ديده حسي زبون آفتاب
ديده رباني جو و بياب
به عنوان مثال حضرت سليمان زبان حيوانات را مي فهميد و باد و جنيان را در تسخير خود داشت. ديگران هم مي توانند جنيان را تسخير كنند و اگر نمي توانند بحث ديگري است(15) پس در اين زمينه بايد گفت: هم شهاب سنگهايي كه مورد نظر دانشمندان ستاره شناس است و هم شهاب سنگهاي مورد نظر قرآن دست يافتني و واقعي است چون علوم قرآني هم قابل حدس و هم قابل حس و باور است، اما پاسخ به اين سؤال را كه چه زماني مي توان به پاسخ اين سؤال دست يافت و با چه راهكاري مي توان آن را كشف كرد را بايد به گذشت زمان و اهل فن واگذار نمود. كما اين كه بسياري از علوم قرآني و علوم بشري با گذشت زمان رشد پيدا كرده اند، بله پرونده اين بحث همچنان باز و لايه ها و متون قرآن سرجاي خود محفوظ است و بايد منتظر زماني شد كه علم بشري بتواند به درك آن نايل آيد.
علوم بشري مانند كيهان شناسي، در برابر علوم قرآني همچون پول خردي هستند كه تجارت با آن يا ناممكن و يا بسيار سخت است. «ذلك مبلغهم من العلم»(16) كيهان شناسي بيشتر با حس و حدس سروكار دارد. قرآن شريف مي فرمايد: «آسمان همچون خيمه اي به زمين سايه افكنده و مانند سقفي بنا شده است و اين بخش از آسمان با آسماني كه محل ريزش باران است فرق دارد. آسمان اول محل نظام كيهاني و اختران ثابت و سياري است كه در مدارهاي رياضي، نه طبيعي سير مي كنند، ولي آسمان دوم همان جو متراكم بالاي زمين است كه جايگاه ابرهاست.(17)
ر مورد زمين هم بايد گفت، قرارگاه بودن زمين(18) به معناي فراش و بستري ملايم براي زندگي است و اين به معناي حركت نيست، زيرا فرش و مهار بودن آن با كرويتش منافاتي ندارد. همچنين كرويت زمين كه موضوعي حسي و تجربي است، با روش عقلي محض قابل نفي يا اثبات نيست، بلكه بايد با روش تجربي اثبات شود، زيرا برهان عقلي در امور جزيي و خارجي راه ندارد...(19)
در مورد محفوظ بودن سقف آسمان نيز نظرات متفاوت است «و به راستي، ما در آسمان كاخهايي (كاخها و ساختمانهاي بلند آسماني) را قرار داديم و آنها را براي تماشاگران (زمين و آسمان) آراستيم و (هم) آنها را از هر شيطان رانده شده اي محفوظ داشتيم.(20)
همچنين در مورد اين كه آيا مراد از آسمان و زمين، كل عالم مادي است يا شامل مجردات هم مي شود، اختلاف نظر وجود دارد و در مورد آسمان مادي و معنوي هم بحثهاي خاصي مطرح شده كه در اين جا فرصت پرداختن به آنها نيست.
بنابراين، حفظ، به معناي ابقا و نگه داشتن از نابودي و حفظ نظام كيهاني، به معناي نگهداشتن آسمان و اجرام آسماني از ريزش و سقوط و در نتيجه هلاك اهل زمين است، همچنين ستارگان در آسمان نگهبانان الهي هستند و در طرد شيطان نقش دارند اما اين كه چه نقشي دارند، براي ما چندان روشن نيست.(21)
برخي گفته اند مراد از آسمان، جو زمين است و اين جو به گونه اي ساخته شده كه مانع ريزش سنگهاي آسماني به زمين مي شود. به گونه اي كه از نظر علمي اثبات شده كه همواره زمين از سوي آسمان سنگ باران مي شود، اما اين سنگها وقتي به جو زمين مي رسند( به علت سرعت و اصطكاك) به گاز تبديل مي شوند، لذا جو زمين محفوظ ناميده شده است. ولي به نظر مي رسد كه منظور از آسمان در اين آيه حداقل اين جو نيست. آسمان سقفي است كه بر اين جهان محسوس كشيده شده و اين جو، يا محفوظ، از سقوط ريزش و نابودي(22) محفوظ است.
به هر حال، محفوظ بودن آسمان و آسمانيان و محفوظ ماندن زمين و زمينيان از اجرام آسماني، امري بسيار مهم است. اگر يكي از ستارگان به زمين بيفتد، چه اتفاقي مي افتد؟ اگر زمينيان احتمال بدهند كه روزي يكي از ستارگان به زمين فرو خواهد افتاد چه خواهند كرد؟ اگر يك روز نظم كيهاني به هم بريزد، چه اتفاقي رخ خواهد داد؟ و اگر ...
حال انسانها بدون هيچ اتفاقي زير سقف آسمان زندگي مي كنند، زير يك سقف بسيار مطمئن و محفوظ، سقفي بسيار مستحكم، اما با ستونهايي بسيار ظريف و نامريي، انسانها هنوز ريزبين نشده اند، هنوز به دنبال ديدني ها و حيات مي چرخند از اين جهت باور كردن يك امر نامريي براي آنها سخت است.
قرآن شريف از زلزله قيامت سخن به ميان آورده است، به گونه اي كه سقف آسمان به واسطه لرزش سنگين آن فرو مي ريزد و پديده هاي هولناكي رخ مي دهد، اما آيا علم زلزله نگاري و ژئوفيزيك مي تواند به اين گونه از علوم قرآني دست يابد و يا در مورد آن پيشگويي نمايد؟ به عنوان مثال آيا مي تواند ريشتر زلزله قيامت را پيش بيني و اندازه گيري نمايد؟
آنچه در اين راستا قابل بيان است، اين است كه هم زلزله قيامت همچون قيامت امري حتمي و واقعي است و هم رخدادهاي آن.
قرآن شريف مي فرمايد: «هنگامي كه زمين به لرزش ويژه لرزانيده شود» (23)
يعني هم زلزله مي آيد و هم خيلي سهمگين وسنگين است، اما وقتي مراكز زلزله نگاري و ژئوفيزيك در مورد زلزله اين جهان حرفي براي گفتن ندارند، چگونه مي توانند از زلزله قيامت خبر بدهند؟!
وقتي زلزله هفت ريشتري، صد هزار قرباني مي گيرد، فروريختن سقف آسمان، با زلزله قيامت يك امر طبيعي و عادي است. بله با رياضي و علوم تجربي، نمي توان به آن دست يافت، بلكه بايد منتظر ماند تا زمان آن فرا برسد و خود گذشت زمان آن را بيان خواهد كرد، هر چند باور داشتن آن آسان است و قرآن شريف وقوع آن را يك امر حتمي و «لاريب فيه» مي داند.
در پايان به طور خلاصه بايد گفت:
• قرآن شريف كتاب انسان سازي، هدايت و شفاست. نه كيهان شناسي، زمين شناسي و...
• بين علوم قرآني و آيات الهي تناقض وجود ندارد.
• علوم بشري بين آيات الهي نه تناقض مي بيند و نه تناقض علمي مي يابد.
• علوم بشري در برابر علوم قرآني، همچون پول خرد است و تجارت كردن با آن مشكل است .
• وقتي علوم بشري نتوانند به طور حسي بر علوم نامرئي و يا مرئي دست يابند، پرونده بحث را باز مي گذارد و نيافتن خود را دليل بر نبودن نمي يابد و از اين جهت خود را از تكلف گويي و يا تن دادن به تكلف نجات مي دهد.
__
پي نوشت ها
1- يس آيه 38 و 40، رعد آيه2، فاطر آيه 13
2- پژوهشي در اعجاز علمي قرآن، محمدعلي رضايي اصفهاني
3- تفسير نور، محسن قرائتي
4- حجر، آيه هاي 18-16
5- صافات آيه هاي 10-6
6- جن آيه هاي 9-8
7- ملك، آيه 5
8- ص، آيه1
9- تفسير نمونه، ج 11، ص51-43
10- بحار، جلد 8، ص 374
11- اسري، آيه 44
12- تفسير نور، محسن قرائتي، ص 280
13- نورالثقلين، ج 3، ص5
14- نجم، آيه30
15- جاثيه، آيه13
16- نجم، آيه30
17- تفسير ،تسنيم ج2، ص 393
18- نمل، آيه61
19- تفسير ، تسنيم همان
20- حجر، آيه هاي 17-16
21- معارف قرآن، محمدتقي مصباح يزدي
22- همان
23- زلزال، آيه1

منبع : روزنامه قدس

على (عليه السلام ) اولين هاشمى است كه پدر و مادرش هاشمى بودند (فاطمه بنت اسد بن هاشم و ابوطالب ابن عبدالمطلب بن هاشم ) حضرت امير در روز جمعه 13 رجب ده سال قبل از بعثت پيامبر صلى الله عليه و آله و سلم و 23 سال پيش از هجرت پيامبر اسلام صلى الله عليه و آله و سلم در شهر مكه و در خانه خدا به دنيا آمد. ابن قعنب مى گويد: با عباس ‍ بن عبدالمطلب و گروهى ديگر روياروى خانه ى خدا نشسته بوديم فاطمه بنت اسد به سوى خانه ى خدا آمد و ايستاد و گفت : خداوندا به تو پيامبرانت و كتابهايشان ايمان دارم . گفتار ابراهيم (عليه السلام ) جد خود را راستين مى دانم همانگونه اين خانه را به فرمان تو بنا نهاد... تو را به او، و به اين كودك كه با خود در شكم دارم ، سوگند مى دهم كه زادنش را بر من آسان كن در همين هنگام به چشم خويش همه ما ديديم كه ديوار خانه ى خدا از هم شكافت و آن گرامى بانو پا به درون آن گذارد و ديوار دوباره به هم آمد ما هم شتابناك برخاستيم تا در خانه را باز كنيم اما هر چه كرديم باز نشد... و دانستيم كه اين حكمت خداوندى است . سپس ‍ فاطمه بنت اسد بعد از چهار روز با كودك خود از خانه كعبه بيرون آمد. طبق پاره اى از روايات ابوطالب در هنگام ولادت حضرت على (عليه السلام ) در مكه حضور نداشت ، آنگاه كه ابوطالب آمد، فرزند را از مادر گرفت و به همراه فاطمه به سمت خانه كعبه رفت و از خداى كعبه خواست كه نام او را هم خود معين كند و شعرى در پى درخواستش ‍ خواند: اى پروردگار شبهاى تيره و تاريك ، اى پروردگار ماه نورانى و درخشان ، به امر خود براى ما بيان كن ، كه چه سزاوار او مى بينى درباره اين فرزند و او فكر مى كرد نام فرزند خود را چه بگذارد ورقه سبزى از آسمان فرود آمد كه روى آن نوشته شده بود:

خصصتما من ولد الزكى                                الطاهر المطهر المرضى

واسمه من شامخ على                                   على اشتق من العلى

یعنى : شما زن و شوهر را به وجود فرزندى پاك و مفتخر ساختيم . فرزندى كه پاكيزه و برگزيده و مورد پسند خداست . نام او را به سبب عظمتش على گذاشتيم . نام على از نام خداى على اعلى مشتق است.

فواید غیرمنتظره درمان افسردگی

اهداف و نقش آموزشی زبان مادری
تسلط بزبان مادری از نظر هویت فردی و فرهنگی، همچنین رشد فكری و احساسی انسان،
نقش تعیین كننده ای دارد۰ هدف این آموزش اینست كه برای دانش ٱموزانی كه زبان مادری آنان سوئدی نیست امكانات گسترش معلومات در زبان مربوظه را فراهم آورده و از این راه اعتماد بنفس و خودآگاهی آنان را بالا ببرد۰
از دیگر اهداف این آموزش این است كه راه تكوین شخصیت چند زبانه و هویت چند فرهنگی را برایشان هموار سازد۰ زیرا كه آموختن دانش ارتباط زیادی با زبان مادری داشته و تقویت این زبان راه فراگیری زبان سوئدی را هموارتر مینماید۰ نقش مهم آموزش زبان مادری كمك به آنان در پروسه آموزش میباشد۰

زبان مادری كلید گشایش دروازه های میراث فرهنگی و جلوه های گوناگون آن و نیز زنده نگهداشتن این میراث میباشد۰ آگاهی به پیشینه فرهنگی و شناخت موقعیت اقلیت فرهنگی خود در سوئد شاگرد را قادر میسازد كه فرهنگهای گوناگون را با فرهنگ خویش مقایسه كرده و موقعیت خود را بهتر درك نماید۰ آموزش زبان مادری باین ترتیب بعنوان وسیله ای در جهت افزایش تفاهم میان مردم و فرهنگهای گوناگون عمل مینماید۰
اهداف مورد نظر
اهداف آموزش زبان مادری بایستی این باشد كه شاگرد بتواند :
ـ زبان مادریش را فهمیده و آنرا كتبی و شفاهی ابراز دارد۰
ـ از پس خواندن متون گوناگون به این زبان برآید۰
ـ ساختار زبان خود را بیاموزد تا بتواند آنرا با زبان سوئدی مقایسه كرده و بدین ترتیب دو زبانگی
خود را تقویت نماید۰
ـ تاریخ، آداب و رسوم و شرایط اجتماعی سرزمین مادری را فرا گرفته و آنها را با سوئد مقایسه كند۰
ـ اعتماد بنفس و هویت خود را ارتقاء بخشیده و به تسلط دو فرهنگی دست یابد۰
ـ مطالعه كتاب و ادبیات را در خود نهادینه سازد۰
ـ بخشی از میراث فرهنگی خود را آموخته و آنرا با شرایط خود تطبیق دهد۰
ـ زبان مادری خود را بعنوان ابزاری جهت گسترش دانش خود فرا گرفته و باین ترتیب ذخیره لغوی همه
جانبه ای برای خود فراهم آورد۰
ماهیت و ویژگیهای آموزش
ادبیات و مطالعات فرهنگی هسته اصلی آموزش را تشكیل میدهد۰ خواندن،نوشتن و گپ زدن درباره آنچه
كه شاگرد در چهارچوب دو و یا چند زبان تجربه كرده و در آن سهیم پایه و مبنای كار این آموزش میباشد۰ ویژگی این آموزش در اینست كه از زبان بعنوان وسیله ای برای ایجاد هویت استفاده میشود۰ محتوی این آموزش در ارتباط با سایر دروس انتخاب میگردد۰
آموزش زبان مادری ویژه شاگردانی است كه آنرا در زندگی روزمره خود بكار میبرند۰ دانش آموزانی كه دوزبانه نیستند نیز میتوانند زبان مادری خود را بعنوان زبان خارجی و در سطح مناسب معلومات خود در كلاسهای زبانهای مدرن moderna språk فرا گیرند۰
شرایط آموزش زبان مادری نظر به تفاوت بین زبانهای مختلف متفاوت میباشد، مثلا برخی از زبانها دارای آثار كتبی زیادی نبوده و از نظر داشتن كتابهای كودكان و نوجوانان كمبود دارند۰
دیگر اینكه زبان رسمی كشور مربوطه و زبان آموزشی با آنچه كه شاگرد در خانه با پدر و مادر خود صحبت میكندمیتواند فرق داشته باشد۰ در چنین مواردی باید راه حل مناسبی برای جلب شاگرد به ادبیات شفاهی خود پیدا كرد۰ در مواردی نیز الفبای مورد استفاده لاتین نبوده و در نتیجه آ موختن زبان سخت تر میباشد۰
دانش زبانی و مطالعه ادبیات
یكی از اهداف مهم آموزش زبان مادری اینستكه بكار گیری زبان در زمینه های مناسب و پر محتوی مهارت زبانی شاگردان را بالا ببرد۰ توان زبانی هنگامی تحقق مییابد كه زبان مادری فعالانه بكار گرفته شود۰ مثلاً در بحث و گفتگو، سخنرانی، خواندن، درك مطلب و بروی كاغذ آوردن افكار و احساسات۰
تجربیات انسان دانش او را بالا برده، نقش زبان در روابط میان مردم را برایش روشن ساخته و در عین حال اورا از چگونگی توان زبانیش آگاه میسازد۰ مقایسه زبان مادری و سوئدی به درك بهتر اهمیت و چگونگی
ساختار زبان كمك میكند۰
ادبیات كتبی و شفاهی تنها بیان كننده میراث فرهنگی نبوده بلكه ابزار انتقال دانش نیز میباشد۰ پرداختن
به كارهای ادبی، مانند شعر، داستان و نمایشنامه، اعم از ادبیات كودكان و یا بزركسالان، آگاهی فرد دو فرهنگه در مورد فرهنگهای مختلف و تفاوت میان آنها را بالا میبرد۰ البته منظور از پرداختن به ادبیات تنها نوع نوشتاری آن نبوده بلكه گوش دادن به نوار، تماشای فیلم و تصویر، شنیدن موزیك و استفاده از ابزار ارتباطی مدرن را نیز در بر میگیرد۰

شناخت فرهنگ و جامعه
آموزش زبان مادری مطالب فرهنگی و اجتماعی كشو مبدا ـ یعنی تاریخ، جغرافی، آداب و سنن، مردم، شرایط اجتماعی روز، موزیك و غیره ـ را نیز در بر میگیرد۰

اهداف نهائی
دانش آموز در پایان سال تحصیلی باید بتواند:
ـ در گفتگو شركت كرده، تجربیات و مشاهدات خود را بیان نموده و آنچه را كه شنیده بازگوئی كند۰
ـ متون گوناگون مناسب سن خود را خوانده و بفهمد۰
ـ مطالب كوتاه و یا نامه بنویسد۰
ـ در مورد سرزمین مادری مطلب نوشته و با سوئد مقایسه نماید۰

اهداف نهائی در پایان كلاس ۹
شاگرد باید بتواند:
ـ در گفتگو شركت كرده و در زمینه ای كنفرانس دهد۰
ـ روان، صحیح نوشته و منظور خود را بفهماند بنویسد۰
ـ ادبیات مناسب سن خود در زمینه های گوناگون را خوانده و بفهمد۰
ـ به تجزیه و تركیب زبانی و مقایسه آن با سوئدی بپردازد۰
ـ فرهنگ، تاریخ، آداب و رسوم و شرایط اجتماعی خود را شناخته و ارزشهای اجتماعی مربوطه را با
ارزشهای جامعه سوئد مقایسه نماید۰

ارزیابی و نمره گذاری
معیارهای ارزیابی
در برآورد و نمره گذاری معلومات شاگرد باید در تفاوت در امكانات آنان در آموختن الفبای خود توجه زیادی داشت۰ از جمله اینكه آیا زبان مورد نظر دارای خط و ادبیات كتبی میباشد یانه؛ آیا الفبای آنان لاتین و یا غیر لاتین است۰
در ارزیابی توانائی شاگردان در بكارگیری زبان بگونه ای جامع و متنوع توجه میشود۰ روانی مطلب، تنوع، مهارت دستوری و رعایت مقرات زبانی از جمله نكات مهم میباشند۰

همچنین معلومات شاگرد در مورد فرهنگ تاریخ، ادبیات، شیوه زندگی، شرایط اجتماعی و مقایسه آنها با جامعه سوئد نیز در نمره گذاری مورد توجه قرار میگیرد۰
از دیگر معیار ها میتوان آگاهی شاگرد در مورد چگونگی فراگیری زبان، مسئولیت پذیری، برنامه ریزی، عملكرد و خودسنجی شاگرد را نام برد۰

معیار نمره خیلی خوب Väl godkänd
شاگرد باید بتواند:
ـ زبان را در زمینه های مختلف بكار گرفته، ذخیره لغوی كافی داشته و افكار انتزاعی خود را بیان
كند۰
ـ گفتگو كرده، از خود مطلبی ارائه داده و راحت، شمرده و نسبتاً درست صحبت كند۰
ـ میان زبان مادری و سوئدی مقایسه بعمل آورده، و ویژگیهای آنها را بنمایاند۰
ـ نسبتاً درست، بدون غلط و متنوع بنویسد۰
ـ روزنامه و كتابهای ادبی و علمی مناسب سن خود را خوانده و بفهمد، اظهار نظر كند و به تجربیات
خود ربط دهد۰ همچنین مراجع كتبی و شفاهی خود را اعلام دارد۰
ـ در زمینه فرهنگ،آداب، تاریخ، جغرافی، مردم و آثار تاریخی خود آگاهی داشته باشد۰
ـ شرایط زندگی در سوئد و كشور خود را مقایسه نماید۰

معیار نمره عالی Mycket väl godkänd
شاگرد باید بتواند:
ـ روان، صحیح و متنوع خوانده و بنویسد۰
ـ به ویژگیهای زبان مادری و سوئدی آشنا باشد۰
ـ در زمینه های گوناگون كتابهای در سطوح و زمینه های مختلف مطالعه داشته و با توجه به
تجربیات خود آنها را كتباً و شفاهاً بازگو نماید۰

پاس نامه ای برای خدا...

آثار نماز و پاداش نمازگزاران

خداوند در این آیه اولین شرط برای داخل شدن در رحمت را برپایی نماز برمی شمارد.

كلمه استعانت به معنای طلب كمك است و این هنگامی است كه انسان به تنهایی نمی تواند مشكلی را به دلخواه حل كند. چرا كه در حقیقت یاوری جز خدای یگانه وجود ندارد. این دو، بهترین وسایل برای پیروزی هستند.چون صبر هر بلایی را هر چند عظیم، كوچك و ناچیز می كند و نماز كه التجاء به خدا است، ایمان را در درون زنده ساخته و به آدمی می فهماند كه به جایی تكیه دارد كه انهدام ناپذیر است و به ریسمانی دست زده كه پاره شدنی نیست و به این ترتیب با ایجاد پایگاه درونی و تكیه گاه برونی كه برای پیروزی برمشكلات لازم است، راه غلبه برگرفتاریها آسانتر می شود و نیز می فرماید: یا اَیُّها الَّذینَ آمَنُوااسْتعینُوا بِالصَّبْرِ وَالصَّلوةِ اِنَ الله مَعَ الصّابِرینَ. (بقره/ 153) " ای كسانی كه ایمان آورده اید از صبر و نماز استعانت جوئید كه خدا با صابرین است."

در این آیه نیز برای پیروزی بر مشكلات به یاری جستن از یكی از بزرگترین ملكات (صبر) و یكی از بزرگترین عبادات (نماز) دعوت می كند.

برای مردم با ایمانی كه با نماز یاد خدا را زنده نگه می دارند و با پرداخت زكات از بروز اختلاف طبقاتی جلوگیری می كنند، آرامشی است كه دیگران از دركش عاجزند و پاداشی كه فقط نزد پروردگار است.

طبیعت نماز از آنجا كه انسان را به یاد نیرومندترین عامل بازدارنده یعنی اعتقاد به مبدأ و معاد می اندازد، دارای اثر بازدارندگی از فحشا و منكر است. نماز، كسی را كه به انواع وسایل هوسرانی مجهز و پایه های حكومت غرایز طغیانگر در كانون وجودش مستحكم و پابرجاست و برای آنها مرزی نمی شناسد، كنتر ل می كند. در هر روز پنج بار ادای نماز كردن، صبح بعد از برخاستن از خواب (كه انسان از همه چیز غافل است)، وسط روز (هنگامی كه غرق در زندگی مادی است)، در پایان روز و آغاز شب، می تواند جامعه ای صالح ایجاد نماید. نمازی كه برای انجام آن از ابتدا، انسان خود را از هرگونه آلودگی پاك كرده و حرام و غضب را از خود دور می سازد و با حمد، تسبیح، تكبیر و سلام بر بندگان صالح خدا، خدا، مقام اولیاء، درجات مردان خدا، عذاب الهی، كیفر خطاكاران، حسابهای دقیق و بی اشتباه روز رستاخیز را به یاد می آورد و با قیام در مقابل خدا، او را از هر چیز برتر و بالاتر می شمرد و با یاد نعمتهایش او را سپاس می گوید و از او صراط مستقیم را می طلبد، بدون شك انسان را متوجه جهان معنوی كرده و در درونش جنبشی به سوی حق و پاكی پیدا می شود و او را از خودخواهی و دنیاپرستی باز می دارد و با تواضع در مقابل ذات لایزال الهی، عشق به جاه و مقام، كنار می رود. نمازگزار با توجه به معانی آیاتی كه در نماز می خواند، قهراً از مواعظش پند گرفته، به امر و فرمانش تن داده و خود را از گناهان باز می دارد. مسلماً ذكری كه متضمن یاد خدا و خشوع در برابر او و تلاوت قرآن (كه بر وعده ثواب، عذاب و هدایت مشتمل است) می باشد با گناهان سازش ندارد.البته میزان اثر نماز به درجه خلوص نمازگزار بستگی دارد و این كه چه مقدار موانع را از بین برده باشد. بدیهی است هر چه موانع بر سر راه ارتباط انسان با خدا كمتر باشد، اثر آن بیشتر و بر عكس هر چه موانع بیشتر باشد، اثر نماز كمتر است. چرا كه بازدارندگی از گناه، اثر طبیعی نماز است.

اِنَّ الاِنسانَ خلِقَ هَلوعاً. اِذا مَسَّهُ الشرُّ جَزُوعاً. وَ اِذا مَسهُ الخَیْرٌ مَنوعاً. اِلاّ المُصَلینَ. الَّذینَ هُمْ عَلی صَلاتِهِمْ دائِمُون.(معارج/ 19 تا 23) "انسان، حریص و كم طاقت آفریده شده – هنگامی كه بدی به او رسد بی تابی می كند. و هنگامی كه خوبی به او رسد مانع دیگران می شود. مگر نماز گزاران. آنها كه نماز را مرتباً به جا می آورند."

انسان، حریص و كم طاقت و خودخواه است. در بدیها بی تابی می كند و خوبیها را منحصراً برای خود می خواهد؛ مگر نمازگزاران كه نمازشان و ارتباطشان با خالق یكتا، آنها را از هر فحشاء و منكری باز می دارد:وَالَّذینَ هُمْ عَلی صَلاتِهِمْ یُحافِظونَ. (معارج / 34) " و آنها كه بر نماز مواظبت دارند."

نمازگزارانی كه نماز را با حفظ ظاهر آن (آداب، شرایط، اركان و خصوصیات آن) و حفظ روح آن (حضور قلب) به طور دائم می خوانند.

در این آیه حمایت و همراهی خدا از بنی اسرائیل را مشروط به شروطی می كند كه اولین آنها بر پاداشتن نماز است. یعنی تا وقتی كه نماز را برپا دارند مشمول حمایت خداوند می شوند و ترك نماز، ترك هدایت خداوند را در پی دارد. این معنا می تواند شامل تمام نمازگزاران و تاركان نماز نیز باشد.

سرپرستی و رهبری جامعه ی اسلام از آن خدا و پیامبر اوست و نیز از آنِ مؤمنینی كه برای خدا و اتصال به سرچشمه ی فیوضات الهی، نماز را بر پا می دارند و هنگام ركوع زكات می دهند.

هدایت ممكن است برای گروهی باشد كه علاوه بر ایمان به خدا و روز قیامت، اهل اقامه نماز و پرداخت زكات و خشیت از خدا باشند. ایمانی كه فقط ادعا نباشد بلكه در عمل ثابت شود و فقط چنین كسانی برای عمران مساجد محق هستند.

ای پیامبر انذارهای تو نسبت به مكذّبان تو محقق نمی شود. زیرا كه دلهایشان مُهر شده است و سخن الهی تنها در دلهای آماده اثر می گذارد و تا در دلی خوف خدا نباشد و در نهان و آشكار، مراقبت یك نیروی معنوی را بر خود احساس نكند و با انجام نماز كه قلب را زنده می كند و به یاد خدا می دارد، به آن كمك نرساند؛ این آمادگی حاصل نخواهد شد. آنها كه روح و قلبشان مملو از خشیت و ترس آمیخته با عظمت خداست و با برپایی نماز، عملاً او را عبادت و پرستش می كنند.

در این آیات سه چیز را عامل رستگاری می داند، تزكیه، ذكر نام خداوند و سپس به جا آوردن نماز. در اینجا پس از ذكر نام خداوند، بجا آوردن نماز را ذكر می كند. زیرا نمازگزار تا به یاد خدا نباشد و نور ایمان در دلش پرتوافكن نشود به نماز نمی ایستد. به علاوه، نمازی ارزشمند است كه توأم با ذكر و یاد او باشد.

 و نیز می فرماید: " لكنِ الراسخُونَ فِی العلمِ منهمْ والْمؤمنونَ یُؤمنونَ بما اُنزلَ اِلیكَ و ما اُنزلَ من قبلكَ والْمقیمینَ الصَّلاةَ والْمؤتونَ الزَّكاةَ والمؤمنونَ باللهِ والیومِ الاخرِ اُولئكَ سَنؤتیهم اجراً عظیماً." (نساء / 162) "اما آنهایی كه علم در دلهایشان رسوخ یافته و ایمان دارند به آنچه بر تو نازل شده و به آنچه پیش از تو نازل گردیده ایمان می آورند و نماز را برپا می دارند و زكات می دهند و به خدا و روز قیامت ایمان آورده اند به زودی به آنان پاداش عظیمی خواهیم داد". پاداش عظیم و افزون كه از فضل خدا بر آن افزوده می شود؛ برای مؤمنان به خدا و رسولش و آنچه بر او نازل شده و ترسان از روز قیامت است كه علاوه بر آن، نماز را نیز اقامه كرده و زكات می پردازند.

نماز، علاوه بر این كه برای مؤمنان نمازگزار آثار فراوانی دارد، برای مشركان نیز مأمن امنی به شمار می رود؛ اگر توبه كنند و نماز را به پا دارند. زیرا نماز از روشنترین مظاهر عبادت خدا و نشانی از توبه حقیقی است. هر گاه چنین كنند، نه تنها از قتل و اسارت در امانند، بلكه برادر دینی مسلمانان نیز به شمار می آیند. " فانْ تابوا و اَقامواالصَّلاة واتواالزَّكاةَ فَاِخوانكمْ فِی الدّینِ و نفصلُ الایاتِ لِقومِ یعلمونَ." (توبه/ 11) " پس هر گاه توبه كنند و نماز را بر پا دارند و زكات را بپردازند برادر دینی شما هستند و ما آیات خود را برای جمعیتی كه می دانند شرح می دهیم."

هر گاه چنین كنند نه تنها از نظر احترام و محبت هیچ تفاوتی با سایر مسلمانان ندارند، بلكه با آنان در حقوقی كه اسلام آن را معتبر دانسته مساوی خواهند بود.

این بود بیان اجمالی از آثار و نتایج اقامه نماز برای نمازگزاران. بدیهی است كه اثرات نماز به میزان اخلاص، معرفت و توجه به آن بستگی دارد و هر كس به هر درجه ای از آن معرفت نائل شود، حقیقت نماز را به همان میزان درك می كند.

بارالها!

به حق محمد و آل محمد صلوات الله علیهم اجمعین توفیق درك حقیقت نماز را به ما عطا بفرما

نماز و آثار و فوايد آن
نماز و آثار و فوايد آن (1) نویسنده: آيت الله جوادي آملي بحث پيرامون عظمت نماز و فوائد نماز و همچنين اشاره به آثار سوء ترك نماز يا آثار سوء بدنمازي است و عصاره اين بحث در سه فصل خلاصه مي‌شود: فصل اول: آنچه كه به انبياء و اولياء ـ عليه السّلام ـ رسيده است و سيره آنها از طرف قرآن كريم تبيين شد. فصل دوم: درباره منافع نماز و فوائد سودمند نماز و عظمتي كه اسلام براي نماز و نمازگزار قائل است. فصل سوم: عواقب وخيم تاركان نماز يا تضييع كنندگان نماز يا كساني كه نماز را به بي‌حرمتي مي‌گيرند و براي آن ارجي قائل نيستند. فصل اول: انبياء ابراهيمي ـ عليه السّلام ـ با نماز مأنوس بودند چه اينكه قبل از ابراهيم خليل ـ عليه السّلام ـ هم با نماز محشور بودند ولي آنچه فعلاً در روي زمين حكومت مي‌كند دين ابراهيمي است و پيروان انبياء ابراهيمي‌اند كه موحدان زمين را تشكيل مي‌دهند، ذات اقدس الله درباره‌ي خليل خود ابراهيم مي‌فرمايد: مهمترين خواسته خليل حق اين بود كه خدايا مرا اقامه كننده نماز قرار بده و همچنين ذريه مرا برپا دارنده نماز بساز «رَبِّ اجْعَلْني مُقيمَ الصَّلوةِ و مِنْ ذُرِّيَّتي» چه اينكه فرزند خود را وقتي در كنار كعبه به وديعت الهي سپرد عرض كرد پروردگارا من اينها را در اين وادي غير ذي‌زرع نهادم.«رَبَّنا لِيُقيمُوا الصَّلوةَ فَاجْعَلْ اَفئدَةً مِنَ النّاسِ تَهْوي اِلَيْهِم» براي اينكه از كنار خانه وحي، اقامه نماز آغاز بشود و اين اقامه نماز با ذريه من انجام بگيرد من اينها را به وديعت در كنار خانه تو به صاحب‌خانه سپردم تا هدف اينها كه اقامه نماز است محقق بشود. همين دعا و دعوت خليل حق در ذريه‌اش جلوه كرد. يكي از ذراري برجسته حضرت ابراهيم موساي كليم است كه آغاز وحي او با دستور نماز شروع مي‌شود وقتي خدا به موساي كليم وحي فرستاد و فرمود آنچه را كه بر تو تلاوت مي‌شود استماع كن و بدان «اِنَّي اَنَا الله لا اِلهَ اِلاّ اَنَا» آنگاه فرمود «اَقِمِ الصَّلوةَ لِذِكري» نماز را براي احياي ياد من اقامه كن. وقتي نوبت به عيساي مسيح ـ عليه السّلام ـ مي‌رسد معرفي قرآن درباره عيساي مسيح اين است كه عيسي فرمود:«وَ اَوْصانِي بِالصَّلوةِ وَ الزَّكوةِ ما دُمْتُ حَيّاً» يعني من تا زنده‌ام با نمازم وقتي هم كه رحلت كردم باز با نماز در آن عالم هستم. يكي از انبياء ابراهيمي، اسماعيل صادق الوعد است كه يك سيره خاص و مخصوص به خود دارد. قرآن كريم در تبيين سيره آن حضرت مي‌فرمايد:«وَ كانَ يَأمُرُ اَهْلَهُ بِالصَّلوةِ» يعني نه تنها خود نماز را اقامه مي‌كرد بلكه اهلش را به اقامه نماز امر مي‌كرد. نوبت به وجود مبارك پيامبر ـ صلي الله عليه و آله ـ كه رسيد خدا به او فرمود:«وَ أمُرْ‌ اَهلَكَ بِالصَّلوةِ وَ اصْطَبِر عَلَيْها» و آيه «اَقِمِ الصَّلوة لِدلُوكِ الشَّمس اِلي غَسَقِ الليْل» كه خطاب مستقيم به پيامبر ـ صلي الله عليه و آله ـ است و شامل امت اسلامي مي‌شود نماز پنج وقت را از دلوك شمس الي غسق الليل كه چهار نماز است « اِنَّ قُرآنَ الْفَجر كانَ مَشْهوداً» كه پنجمين نماز است يعني نماز صبح. وقتي اين فرايض پنج‌گانه را به جا آوردي نوبت به نافله مي‌رسد كه اين نافله براي تو تنظيم شده است به عنوان وجوب گرچه براي ديگران براي ديگران نافله است فرمود:«وَ مِنَ اللَّيْلِ فَتَهَجَّدْ بِهِ نافِلَةً لَكَ» اين تهجد امر است وامر لزومي نه اينكه براي تو مستحب است نافله يعني زائد، يعني يك واجد زائدي است بر تو. گرچه براي ديگران امر نيست اما براي تو امر خاصي مقرر شده است. باري درباره رسول اكرم ـ صلي الله عليه و آله ـ هم اين چنين مسئله نماز را ترسيم كرده است. درباره رسول اكرم ـ صلي الله عليه و آله ـ رسيده است كه در جلسات علمي يا غير علمي مي‌نشست و سخن مي‌گفت و سؤال مي‌كرد و جواب سؤال مي‌داد و خلاصه مسائل را به عرض حضرت مي‌رساندند، اما همين كه موقع نماز فرا مي‌رسيد، «اِذا حَضَرتِ الصِّلوةُ كَاَنَّهُ لا يَعْرِفُهُمْ و لا يَعْرِفُونَهُم» مثل اينكه حاضري را نمي‌شناخت و حاضران هم او را نمي‌شناختند، اهميت نماز طوري در حضرت اثر مي‌كرد كه فوراً جلسه رسمي را ترك مي‌كرد و به نماز مي‌پرداخت. بعداً ممكن بود آن جلسه را ادامه دهد. اين بر اثر آن گرايش به نماز است كه از راه وحي تصعيدي نصيب اينها مي‌شود كه اينها از ياد حق لذت مي‌برند. پس انبياء ـ عليهم السّلام ـ آنچنانند و ائمه ـ عليهم السّلام ـ اين چنينند و پيروان اينها هم كه مؤمنين راستيند اينها هم همين راه را طي مي‌كنند. وقتي مؤمنين را قرآن معرفي مي‌فرمايد:«قَدْ اَفْلَحَ المُؤمِنونَ الَّذينَ هُم في صَلاتِهِم خشِعُون» يا «اِنَّما المُؤمِنون الَّذينَ آمَنوا بِاللهِ و رَسُولِهِ وَ اَقامُوا الصَّلوةَ» اولين وظيفه عبادي كه بعد از اعتقاد ديني ذكر مي‌شود درباره مردان باايمان همان نماز است بعد مسئله زكوة و ساير فروع دين گاهي مطرح مي‌شود و اين مؤمنين از آن جهت كه جزء پيروان راستين انبياء و اولياءاند گويا نماز بر اينها واجب شده است. يعني قرآن تعبيري درباره نماز بر مؤمنين دارد كه مشابه آن تعبير را درباره نبوت براي مؤمنين يا هدايت براي متقين دارد. توضيح مطلب اين است كه با اينكه قرآن نماز را بر همه واجب كرده است مسئله اقامه نماز بر هر مكلفي واجب است ولي درباره خصوص مؤمنين فرمود:«اِنَّ الصَّلوة كانَتْ عَلَي المؤمِنينَ كِتاباً مَوْقُوتاً» نماز براي مردم باايمان يك امر تثبيت شده است. مثل اينكه درباره نبوت هم آمده كه«ما اَرْسَلناكَ اِلاّ كافَّةً للنّاسِ» يا در آيه‌اي ديگر «و ما اَرْسَلْناكَ اِلاّ رَحْمَةً للْعالَمينَ» ولي در مورد بهره‌مندان از رسالت و نبوت، نام مردان با ايمان را ياد مي‌كند كه در سوره آل عمران فرمايد: «لَقَدْ مَنَّ اللهُ عَلَي الْمُؤمنين اِذْ بَعَثَ فيهم رَسُولاً مِنْ اَنُفُسِهِم» مشابه آن تعبيري است كه درقرآن كريم درباره قرآن فرمود: «شَهْرُ رَمَضان الّذي اُنْزِلَ فيه الْقُرآنُ هُديً للنّاس» معذالك فرمود« الم ذالِكَ الكِتابُ لا رَيْبَ فيهِ هُديً للمُتَّقين» با اين كه همه مردم موظفند از قرآن بهره ببرند اما چون مردان پرهيزگار طرفي مي‌بندند فرمود: قرآن براي هدايت متقيان است. بخش دوم قرآن فوائد فراواني براي نماز ذكر مي‌كند. مي‌فرمايد: «اِنَّ الصَّلوةَ تَنْهي عَنِ الفَحْشاءِ وَ المُنكَر» نماز جلوي زشتي را مي‌گيرد زيرا طهارت هست شرايط و عادات و آدابي دارد. حليّت مكان مي‌طلبد و حليت لباس مي‌طلبد. طهارت مكان مي‌طلبد و طهارت لباس مي‌طلبد. بعضي شرطند، بعضي شطرند (جزءاند) بعضي وجوبي، بعضي ندبي، بعضي عنوان ادب و دستور و سنّت. اين مجموعه، نماز را مي‌سازد البته چون جهان طبيعت، جهان تأثير و تأثر متقابل است همان طور كه «اِنَّ الصّلوةَ تَنْهي عَنِ الفَحْشاء وَ المُنْكَرِ» اِنَّ الفَحْشاءِ هم تَنْهي عَنِ الصَّلوة كسي كه اهل فحشاء و منكر است توفيق خواندن نماز ندارد. اينها يك تضاد متقابل دارند ممكن نيست كه نماز جلوي فحشاء را بگيرد ولي فحشاء اثر منفي در مورد نماز نگذارد. همان طوري كه نمازگزار از فحشاء منزه است، انسان فحاش يا فاحش يا بدعمل هم توفيق انجام نماز را ندارد. اين اولين فايده‌اي كه قرآن كريم براي نماز ذكر مي‌كند و فايده اخلاقي، اجتماعي، سياسي، اقتصادي، همه اين منابع را در سوره مباركه معارج مي‌توانيد بيابيد اين سوره معارج در مكه نازل شده سخن از زكوة فقهي نبوده، چون زكوة فقهي مصطلح در مدينه واجب شده، ولي سوره مباركه معارج كه سوره مكّي است فرمود :«اِنَّ الانسانَ خُلِقَ هَلُوعاً اِذا مَسَّهُ الشَّرُ جَزُوعاً وَ اِذا مَسَّهُ الخَيْرُ مَنُوعاً اِلاّ المُصَلّين» اين هلوع بودن، جزوع بودن،بي قرار بودن، منّاع خير بودن، خير و بركات را براي خود خواستن، خير را توسعه ندادن، شرح صدر نداشتن، جزع را تحمل نكردن و خير را براي ديگران طلب نكردن، اينها جزء رذايل اخلاقي است كه هر بخشي براي خود آثار سوء آن بخش را دارد. بخش مربوط به تورم و احتكار و گراني، تطفيف و كم فروشي و بخشي هم در مسائل سياسي است كه اگر يك حادثه تلخي آمد به گروه‌هاي ديگر وابسته مي‌شود، جزع مي‌كند، بي صبري نشان مي‌دهد. اگر همه اينها تحليل شود تمام رذايل اخلاقي و اجتماعي مانند آن از آن استنباط مي‌شود. فرمود انسان طبيعتاً اين چنين است، گرچه فطرتاً موحد است، فطرت انسان البته حق‌خواه و حق‌طلب است كه «فِطْرَةَ اللهِ الَّتي فَطَرَ النّاسَ عَلَيْها لا تَبديلَ لِخَلْقِ اللهِ» اما طبيعت انسان كه «اِنّي خالِقٌ بَشَراً مِنْ طينٍ» مبتلا به رذايل اخلاقي است اين جنبه «طين لاذب» بدون «حَمأمَسْنُون» بودن،«سلسال» بودن و امثال ذلك اين رذايل طبيعت و ماده را به همراه دارد. بنابراين انسان طبعاً هلوع است گرچه فطرتاً موحد و خيرخواه. نماز به انسان مي‌گويد حقوق ديگران را نگير، بلكه با خدا رابطه پيدا كن، و وقتي با خدا رابطه پيدا كردي رزق را از او مي‌طلبي و اين «نعبد»گفتن و متكلم مع الغير آوردن و دعاها را به صورت متكلم مع الغير ذكر كردن و خير ديگران را خواستن و ديگران را در خير خود سهيم دانستن ايجاب مي‌كند كه انسان در مسائل اقتصادي هم ديگران را فراموش نكند. اين ديني كه دستور مي‌دهد در سحرها برخيز و چهل مؤمن را لااقل دعا كن، دستور روز هم اين است كه حداقل چهل مؤمن را دستگيري بكن، مشكلات چهل مؤمن را هم برطرف بكن. اين دستور شبانه براي تهذيب روزانه است. باري بسياري از فضايل اخلاقي را در سوره معارج به بركت نماز تبيين مي‌كند و بسياري از رذايل اخلاقي را به بركت نماز مي‌زدايد، فرمود اينها كساني هستندكه تن به تباهي نمي‌دهند و از زهد معنوي برخوردارند. فايده ديگري كه ذات اقدس الله براي نماز ذكر مي‌كند در سوره مباركه حمد بيان شده است: اين كه بگوييد «ِايّاكَ نَعْبُدُ و اِيّاكَ نَسْتَعين» اما راه استعانت را هم مشخص كرده است. فرمود:«وَ اسْتَعينُوا بِالصَّبْرِ وَ الصَّلاة ...» شما اگر بخواهيد از مدد غيبي برخوردار باشيد به وسيله نماز از خدا استعانت كنيد. خدايي كه خير معين است و خير معاون، به اعانت شما توجه مي‌كند، پس نماز بهترين رابط است بين خلق و خالق و عبد و مولي كه از اين راه فيض مولي به خلق و عبد برسد از اين جهت فرمود:«وَ اسْتَعينُوا بِالصَّبْرِ وَ الصَّلاةِ وَ اِنَّها لَكَبيرَةٌ اِلاّ عَلَي الخاشِعينَ» منبع:نماز زيباترين جلوه‌ نيايش، ص